I published a story after a long time; Over 8 years since 90s Blues was published in September 2014. It feels very good. For all my guardedness in exhibiting most things I do, I couldn't resist talking about this story while it was in progress and couldn't stop myself from sharing it on WhatsApp when it got published. It felt like a big milestone (the reservations to this exact feeling represented in the story notwithstanding), and I am deeply happy and genuinely grateful to a lot of people.

The following might read like a cheesy faux Oscar speech but I feel indebted to a lot of people for finally getting this out; It does feel like a huge burden has been taken off my chest.

To Meheranna, for the intitial discussion which led me to attempt writing a story after a long time, and parts of which actually appear in the story.

To Purnima garu, for her goodness and inspiring work ethic, and also for the love and encouragement she has for me.

To Sravani, for being the first listener and interlocutor on that long trip to Oran Park, and also for the pride with which she celebrated even minor upgrades.

To Amma, for allaying my fears when I sent her the draft with some trepidition, and for objectively assessing and conveying bits both good and bad.

To Shouri, for reading one of the earlier drafts and telling me that he could empathise, atleast to a certain extent, with what the narrator was going through.

To Dheeraj, who has been most fundamental in bringing this to fruition, and for infusing my life with more youthful preoccupations, frustrations and grand questions.

To Madhav garu, who's first long, detailed, intense response was more flattering than disappointing, and for the time and thought he spent on the myriad messes I called drafts.

To Bhajji, for bringing a certain prosaic charm to proceedings, and for patiently listening to me go on about 'non-events' and 'transcribing life-like digressive conversations' despite suspecting that I didn't really know what I was talking about.

This is also the first time I did quite a few drafts and I'm going to share a few outtakes, which I feel are interesting but didn't fit in the final version, at the end.

--

థియరీ & ప్రాక్టీస్

రచన: శిరీష్ ఆదిత్య

నవంబర్ 2022

“నేను కథలు రాయలేను. దేని గురించి రాయాలి? చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం గురించి ఏం తెలుసు నాకు? లక్షలు ఖర్చుపెట్టి చేసే పెళ్ళిలో అతుకుల చొక్కా వేసుకొని సర్వ్‌ చేసే ఒక వెయిటర్ కుర్రాడి గురించి రాయాలనుకున్నా నిజాయితీగా రాయలేను. అది నా అనుభవసత్యం కాదు. అమెరికాలో మా వలస జీవితాలకి ఇండియాలో ఉండుంటే ఉండే జీవితానికి వ్యత్యాసం గురించి రాయొచ్చు. కానీ అవి కథలు కావు, నాన్-ఫిక్షన్‌లో వచ్చే హ్యూమన్ ఇంటరెస్ట్ స్టోరీస్. రూపురేఖలు భాష ఆహార్యం బట్టి వచ్చేవి సమాజం నుండి అరువు తెచ్చుకున్న సెకండ్ హాండ్ అసంప్షన్స్ అండ్ ఇంప్రెషన్స్. ఇంకో మనిషి లోపల ఏం జరుగుతుందో ఊహించగలనే కానీ ఇది అని తెలుసుకోలేను. ఎందుకంటే అందరిలానే నేనూ నా బుర్రలోని ఖైదీనే…”

“నేనడిగిన ప్రశ్న ఏంది? నీ సోది ఉపన్యాసం ఏందిరా?” నవ్వుతూ అన్నాడు సుదర్షన్ సార్. “నువ్వు ఎందుకు రాయాలి? అని అడిగినా. ఎందుకు రాయలేవని కాదు. అది మొదటి ప్రశ్న. నువ్వు రాసినాక, పాఠకుడు నీ కాలర్ పట్టుకొని అడిగే ప్రశ్న – నాకేంటి? నేనెందుకు చదవాలి నీ కథని, నేనెందుకు వినాలి నీ సోదిని? అని. ఏంటి దానికి నీ సమాధానం?”

“అంటే సార్, నాకు రచయిత అనిపించుకోవాలని కోరిక సార్. నాకు తెలుసు ఏం రాసినా ఎవరూ పట్టించుకోరని. పోని చదివి నచ్చినా అయిదు నిమిషాల్లో వాళ్ళ పనుల్లో, జీవితంలో వాళ్ళు మళ్ళీ నిమగ్నమైపోతారని. ఎవడో పాఠకుడు ఖర్మకాలి నిజంగా వచ్చి, ‘భలే ఉంది భయ్యా కథ’ అన్నా నేను దాన్ని మనస్ఫూర్తిగా తీసుకోలేను సార్, ఇంపోస్టర్ సిండ్రోమ్ అడ్డొస్తుంది. ఆల్‍స్టెయ్‍ర్ మెకెన్‍లైర్ అన్నట్టు మనం కథలు చెప్పుకునే జాతి. కథల వల్ల నాగరికత, కథల వల్ల సమాజం, కథల వల్లనే మనం అనుభవించే ఈ గొప్ప అంతఃజీవితం. ఆ గొప్ప పరంపరలో పాలుపంచుకోవాలన్న కోరిక. కొందరికి ఎలా అయితే డాక్టర్ అయ్యి సమాజానికి సేవ చేయాలనుంటుందో, నాకలా కథకుడై చేయాలనుంటుంది. ఫాస్టర్ వాలెస్ అన్నట్టు మోనోలాగ్ ఇన్ మై హెడ్…

“అబ్బో! ఇంకా? ఇంకేమైనున్నయారా పెద్ద పెద్ద పేర్లు నామీదేయడానికి? ఆయనేమన్నడు, ఈయనేమన్నడు కాదురా. నువ్వేం అంటున్నావో చెప్పు.”

“అంటే, సార్…”

“అసలెందుకు రాయాల్రా నువ్వు?” ఉన్నట్టుండి మారిపోయింది సార్ గొంతు. ఉలిక్కిపడ్డాను. “చెప్పరా!” అంటూ రెండడుగులు ముందుకేశాడు. ఖాళీ క్లాసులో ఆయన స్వరం దద్దరిల్లింది. అదేంటి, కాలేజిలో మేమిద్దరమే ఉన్నాం?

“సార్, అంటే నేను ప్రపంచం గురించి, జీవితం గురించి తెలుసుకొని అనుభవం సంపాదించి అది చెప్తు…”

“హాఁ! ఏం తెలుసు నీకు జీవితం గురించి?” అన్నాడు పక్కనే వచ్చి నిలబడుతూ.

“సార్, అంటే మ-మన అనుభవాలు ఆలోచనలు నలుగురితో పంచు-పంచుకోవాలని,” అన్నాను తల పైకెత్తి ఎర్రబడుతున్న ఆయన మొహంలోకి చూస్తూ. షర్టు చమటతో తడిసిపోయింది, కాళ్ళు వణుకుతూ లేచి నించున్నా.

“ఏమన్నావురా?” అన్నాడాయన నా మీదికొస్తూ. బెంచ్ బయటికొచ్చి వెనక్కి అడుగులేశాను. “సార్ అది, తెలీక… స-సారీ” అన్నాను వెనక్కి నడుస్తూనే. ఆయన మీదికొస్తూనే ఉన్నాడు.

“నీ ఆలోచనలు. నీ అనుభవాలు. ఎవడివిరా నువ్వు? ఏంటి నీ పంచుకోవాల్సినంతటి అనుభవాలు?”

వీపు గోడకి తగిలింది. గొంతులోంచి మాట పెగల్లేదు. ఆయన ఊపిరి పీల్చుకున్నాడు. కళ్ళు మూసి తెరిచాడు. “తప్పదు” అని గొణుగుతూ వెనకాలనుండి కత్తి తీశాడు. నా వొళ్ళు చల్లబడిపోయింది. భయం గుండెని పట్టేసుకుంది, అరుద్దామంటే గొంతు పెగలడంలేదు. కసక్కని కత్తి పొట్టలో దిగింది. చటుక్కున మెలుకువొచ్చి కళ్ళు తెరిచా. ఎక్కడున్నానో స్ఫురణలోకి రావడానికి అరనిమిషం పట్టింది. ఫ్లైట్ అంతా మసక చీకటి.

ఫ్లైట్ కుదుపులకు ‘ఫాస్టెన్ యువర్ సీట్ బెల్ట్’ సైన్ వెలిగింది. పక్క సీట్లో కావ్య మంచినిద్రలో ఉంది.

కావ్య వాళ్ళ తమ్ముడి పెళ్ళి పనుల్లో బిజీ అయిపోయింది. నేను కాసేపలా వాళ్ళింటికెళ్ళొచ్చినా, రోజంతా ఇంట్లో అమ్మ నాన్నలతోనే. హైదరాబాద్‌లో ఇప్పుడెవరూ ఫ్రెండ్స్ లేరు. వాణి పిన్ని సిఫార్సు మీద అమ్మ ఆన్‌లైన్‌లో చేస్తున్న రైకీ కోర్స్ గురించి ఒక సాయంత్రం చెప్పింది- వైటల్ ఎనర్జీ, టచ్ హీలింగ్, ఆరా గురించి, ఎన్నో ఏళ్ళ నుండి సాధన చేస్తున్న వాళ్ళ అనుభవాల గురించీ. ఇలాంటి టాపిక్స్ మీద అమ్మతో ఒకప్పుడు వాదించినంత ఉత్సుకతతో వాదించలేదు. పెద్దగా అర్థం కాకపోయినా విని కొన్ని ప్రశ్నలేశాను.

బట్టల షాపింగ్ కోసమని కావ్య, కార్తీక్‌లతో మాల్‌లో తిరుగుతుంటే మురళన్న నుంచి ఫోన్.

“అన్నా ఎలా ఉన్నారు?”

“బాగున్నానబ్బ. నువ్వెలా ఉన్నావు? సెటిల్ అయ్నరా? జెట్ లాగ్ పోయిందా?”

“హాఁ అన్నా అంతా ఓకే. అంతా మంచిగేనా?”

“ఏం లేదబ్బ, బుక్ రిలీజ్ ఫంక్షన్ వారం పోస్ట్‌పోన్ అయింది.”

“అయ్య, ఎందుకన్నా?”

“ఇంకా పుస్తకాలు రెడీ కాలేదు. ఇంకో నాలుగైదు రోజులు పడుతుందంటున్నారు. అదే నెక్స్ట్ సాటర్‌డే అనుకుంటున్నాం.”

“అరే, అన్నా! ఆరోజే మా బామ్మర్ది పెళ్ళి. అయ్యో!”

“హాఁ, అదే నువ్వన్నట్టు గుర్తు. పర్లేదులేబ్బా ఆ తర్వాతే కలుద్దాం, ఉంటావుగా ఇంకొన్నాళ్ళు?”

“ఉంటాగానీ చాలా ఎక్సైటెడ్‌గా ఉండె మీ ఫంక్షన్ కోసమని. సక్స్ దట్ ఐ కాన్ట్ అటెండ్.”

“ఏం పర్లేదులే, ఫంక్షన్ అంటే పెద్ద ఫంక్షనేం కాదుగా. మనవాళ్ళే పదిమందుంటారు, వాళ్ళనెప్పుడైన కలవచ్చు. సరే, నీ హడావిడి తగ్గిన తర్వాత కాల్ చెయ్యి, ఉంటాను.”

చికాగ్గా అనిపించింది. ఎన్నో రోజుల నుండి ఎదురుచూస్తున్న ఈవెంట్.

నన్ను ఎయిర్‌పోర్ట్‌లో దింపడానికొచ్చిన కావ్యనడిగా, “కథలు మనం సృష్టిస్తామా? లేక వాటిని జీవితాన్ని చూస్తూ పరిశీలిస్తూ కనుగొంటామా?”

తను నవ్వి, “కాసేపు బుర్రకి రెస్ట్ ఇవ్వరా బాబు. ఎంజాయ్ యువర్ గోవా ట్రిప్” అని హగ్ ఇచ్చింది.

“ఏడున్నవ్ బే?” ఫ్లైట్ లాండ్ అవ్వగానే రోహిత్‌కి ఫోన్ చేశా.

“ఎక్సిట్ దగ్గర వెయ్ట్ చేస్తున్న.”

లగేజ్ తీస్కొని బయటికొస్తూంటే సరిగ్గ ఎక్సిట్ గేట్ పక్కనుంచి పెద్దగా నవ్వుతూ వచ్చి గట్టిగా వాటేసుకున్నాడు. “ఎట్లున్నవ్ మామ్స్? జిమ్‌లోనే బతుకుతున్నవారా ఇట్లా కండలు పెంచినవ్?”

ఎయిర్‌బీఎన్‌బీకి కాబ్ తీస్కొని హర్షకి ఫోన్ చేశాం. “ఏడున్నవ్ బే?”

“అరేయ్ నేనింక హుబ్లీ భీ చేరుకోలే. కనీసం అయిదైతది నేన్రాటానికి, మీర్ స్టార్ట్ జేయుర్రి.”

రూమ్ చేరి చూస్తే ప్లేస్ చెత్తగుంది. “మాక్కీ! ఫోటోలకీ రియాలిటీకి జమీన్ ఆస్మాన్ ఫరక్. పద మానేజర్‍గానికో డోసిచ్చొద్దాం!” గయ్యిమన్నాడు రోహిత్గాడు. మానేజర్‌తో కాసేపు గొడవ పెట్టుకున్నాక చేసేదేం లేక చెకిన్ చేసి లంచ్ చేయటానికి బీచ్‌కి వెళ్ళాం.

“ఏమైంది ఇష్లీన్ విషయం? ఒప్పుకున్నదారా అమ్మ?”

“లేదురా, ఎప్పట్లెక్క అదే గొడవ. తెలుగోళ్ళు కాదు, హిందువులు కాదు.”

“మరేం చేద్దాం అనుకుంటున్నవు?”

“ఏం లేదు చేయటానికి, వెయిట్ చెయటమే. లక్కీలీ, వాళ్ళ పేరెంట్స్ సపోర్టివ్ కాబట్టి నడుస్తోంది. ఒప్పుకుంటదిలే.”

నెమ్మదిగ తినీ తాగీ, ఇళ్ళకి ఫోన్లు చేస్కొని, ఆక్టివా అద్దెకు తీస్కొని, మందూ సిగరెట్లు కొనుక్కొని రూమ్‌కి తిరిగెళ్ళేసరికి సాయంత్రమైంది. అప్పటికొచ్చాడు హర్ష.

“అరె ఏం మనిషివ్రా నువ్వు? తలల దిమాగ్ ఉన్నోడెవడన్న బండి మీదొస్తడా బే?”

“అదట్లుంచు గాని ఈ రూమేందిబే గిట్లుంది. నువ్వేదో పెద్ద ఎన్నారై గాన్వి క్రేజీ రూమ్ తీస్తవంటే ఏంటిదిరా గిది? థూ దీనమ్మ, దీన్కన్న నా రూమే మంచిగుంటదిగారా!”

ముచ్చట్లు, మందు, సిగరెట్లు, మంచింగు, మధ్యలో ఒక చిన్న జాయింటూ. డ్రింక్స్ పట్టుకొని పదకొండు గంట్లకు మిద్దె మీదికెళ్ళాం. సముద్రపు హోరు లీలగా వినబడుతోంది.

“ప్రియాంకతో అఫైర్ ఎట్ల నడుస్తోందిరా?”

“ప్రియాంక లేదు బొంగాంక లేదు!” వాడి మాట తడబడుతోంది.

రోహిత్ వంక చూశా. వాడు చిన్నగా తలూపాడు.

“ఏమైంది మామా?”

“ఏమైతది బే, మొగుడు పిల్చిండు చెక్కేసింది డబ్లిన్‌కి. అదేమన్న నా పెళ్ళామారా నాతోనే ఉండనీకె ఎప్పటికీ.”

“అంటె నీకు తెల్సుగారా ఎట్లైన షార్ట్ టర్మేనని…”

“ఇప్పుడ్నేనేమంటున్నరా? దెంగేషిందది ఏంజేయమంటవ్ నన్ను?”

రోహిత్ నేనూ ఒకరి మొఖాలొకళ్ళం చూస్కున్నాం. నాకేమన్నా చెప్పాలనిపించింది కానీ ఏమనాలో తెలీలేదు. భుజమ్మీద చేయి వేద్దామనుకొని ఆగిపోయా. చాలాసేపు అలానే ఎవరి ఆలోచనల్లో వాళ్ళం ఉండిపోయాం.

హర్షగాడు రెండు పెద్ద పెద్ద జాయింట్లు రెడీ చేసి మమ్మల్ని నిదర్లేపాడు. “కసౌల్ మాల్ ఇది, ఆఫిస్ ఫ్రెండ్ స్కోర్ చేశిండు లాస్ట్ వీక్. క్రే-జీ ఉన్నది.”

స్మోక్-అప్ చేసి చాన్నాళ్ళైనందుకోనేమో ఒక్క జాయింట్‌కే నేనౌటు. వెనక్కి జారి గోడకానుకున్నాను. శరీరమంతా ఒక తిమ్మిరిలాంటి వెచ్చతనం. ఒళ్ళు బరువెక్కింది, కుడిచెయ్యి దురదపెడితే గోక్కుంటున్నా. వాళ్ళిద్దరూ నా వంక తిరిగారు. నవ్వటం మొదలుపెట్టా. వాళ్ళు నన్ను చూసి నవ్వుతున్నారు.

“స్టోన్‌డ్ సాలెగాడు.”

“ఈడు మనతానె ఉంటేనే మంచిది. కనీసం నవ్వుతుంటడు.”

కరెంటు పోయింది, ఫాన్ మూల్గుతూ మూల్గుతూ ఆగడం వింటూంటే ఇంకా నవ్వొచ్చింది. కిటికిలోంచి కొబ్బరిచెట్టు మట్ట గాల్లో ఊగుతోంది. కుడీ ఎడమా కుడీ ఎడమా… కుడికాలి పైన ఎండ పడి సుర్‌సుర్‌మంటోంది. కాలు పక్కకు జరుపుదామనుకున్నాను. జరిపాను. జరగలేదు. అది నామాట వింటల్లేదు. రూమ్ అంతా తెల్లగా పొగ. రోహిత్గాడు చేతులు తల కింద పెట్టుకొని మంచంమీద పడుకునున్నాడు. హర్షగాడు ఫోన్లో ఏదో చూసుకుంటున్నడు. మెడ కిందినించొకటి చెమట చుక్క జారి పొట్టమీదనుంచి ఇంకా కిందకి, చక్కిలిగిలి పెడితే గట్టిగా నవ్వొచ్చింది. కడుపులో గుర్రుమంది.

నెమ్మదిగా లేచా. శరీరం మోయలేనంత బరువుగా ఉంది. పట్టుకోలేనంత తేలికగానూ ఉంది. రెయ్‌లింగ్ పట్టుకొని చిన్నగా మెట్లు దిగా. కింద షాప్‌లో చిప్స్, బిస్కెట్స్, కూల్‌డ్రింక్ కొని వెనక్కు తిరిగితే ఐస్‌క్రీమ్ బండి కనబడింది. నాలుగు చాకోబార్లు తీసుకొని పైకొస్తూంటే చేతిలో ఐస్‌క్రీమ్ చలికి షాక్ కొట్టినట్లయింది. అక్కడే మెట్లమీద కూర్చొని రెండు చాకోబార్లు గబగబా తిన్నా. అమ్మయ్య. ప్రాణం కుదుటపడింది. రూమ్‌లోకెళ్ళా.

“ఇంతసేపెటుపొయినౌరా?”

“ఇంతసేపేంది బే?”

“అరేయ్ పకోడి, నువ్వు పొయ్యి అరగంట దాటింది. ఎంత గలీజ్ ట్రిప్ ఐతున్నవ్ రా!”

టైమ్ చూస్తే నాలుగు దాటింది. “అమ్మ! కదిలనవ్ రా! పద బీచ్ పోదం!” ఈ హర్షగాడికి ఇంత టాలరెన్స్ ఏందో! సాలెగాడు.

ఇంకో జాయింటు కొట్టి బీచ్‌కెళ్ళాం. అక్కడొకచోట నీళ్ళల్లో దిగి చాలాసేపు వాలీబాల్ ఆడాం. పొద్దు వాలుతోంది. అంతా బంగారు రంగు వెలుతురు పరుచుకుంది. హై ఇంకా మొత్తం దిగలే కానీ ఫుల్ ట్రిప్‌లో కూడా లేని ఒక అద్భుతమైన స్థితిలో ఉన్నా. నీళ్ళల్లో నా ఒంటిమీద ప్రతీ కణం తెలుస్తోంది. నీళ్ళని వెలుతుర్ని గాలిని పరిసరాల్ని, చుట్టుపక్కలున్న పిల్లల అరుపులని, నా అనుభవాల్ని చూస్తున్న జీవిని – ఇవన్నీ ఒకేసారి గ్రహించగలుగుతున్నా. గుండె నిండింది. భేంచోత్, ఇదీ జిందగీ!

“నువ్వు కాని నువ్వు, నువ్వే నువ్వు. నువ్వే అయిన నువ్వు. నువ్వెన్నటికీ కాని నువ్వు. ఇన్ని అస్తిత్వాల మధ్య…” పెద్దగా చదువుతూ నీళ్ళల్లోకి ఎగిరి దూకా.

అక్కడే పక్కన శాక్‌లో బీరు, భోజనం ఆర్డర్ చేసి కూర్చున్నాం సందెమాటు వెలుగులో. ఎక్కువ మౌనం మామధ్యలో.

“అరే, ఇందాకేందిరా ఒర్లినవ్? నీళ్ళల్ల దూకతా?”

“ఇంకేముంటది. మురళి కవిత్వం అయుంటది. అరే, ఏమైన రాస్తున్నవ్‌రా మల్ల?”

“లేదు. ఏం రాయలే. ఎందుకో రాయలేకపోతున్నా. కాని ఆలోచిస్తున్నా. నాకు ఈ మూమెంట్స్ కాప్చర్ చేయాలని మస్త్ కోరిక. దిస్, నథింగ్‌నెస్- ఈవెంట్‌కి ఈవెంట్‌కి మధ్యలో స్పేస్.”

“అంటే?”

“అంటే, ఇప్పనిదాక ఆడినం. ఇప్పుడిక్కడ కూచున్నం… మన సినిమాలు, మన కథలు, మన జీవితంలో ఈవెంట్స్ గురించే ఎందుకుంటైరా? ప్రేమ, పెళ్ళి, ఉద్యోగం, చావు, అపార్థం చేస్కొనుడు, మళ్ళా కలుసుడు. లవర్‌కి కాన్సర్ వచ్చుడూ, సచ్చుడూ. ఇట్లాంటి ఈవెంట్సేనారా లైఫంటే? అవేవీ లేకుంటే లైఫ్ లైఫ్ కాదారా? సినిమాల్లో చూపించే ట్రాన్స్‌ఫర్మేషన్‌లు, కెథార్సిస్‌లు మనకెన్నడన్న అయితయారా? డూ ఉయ్ ఎవర్ చేంజ్?

“ఇన్‌ఫాక్ట్, నిజం మార్పు ఎప్పుడన్న చాలా స్లో, సబ్లిమినల్. మనకే తెలవదు. లైఫ్‌లో ఎంత పెద్ద ఈవెంట్ గాని – పెళ్ళి, పిల్లలు, చావు, ఓటమి గెలుపు ఏమన్న గాని, ఆ ఇంపాక్ట్ కొన్ని గంటలు రోజులు మాత్రమే ఉంటది. దెన్ ఉయ్ రివర్ట్ బాక్ టు ది మీన్. మన లైఫ్‍ల ఒక రకమైన లో-లెవెల్ అసంతృప్తి మన సాధారణ స్థితి. మన డైలీ రియాలిటీ ఏంటంటే రోజూ తింటం పడుకుంటం, టి.వి. చూస్తం, పాలిటిక్స్ మాట్లాడతం, డబ్బుల గురించి ఆలోచిస్తం, ప్లాన్స్ వేసుకుంటం, వేసుకున్న ప్లాన్స్ రిసల్యూషన్స్ ఫెయిలయితే ఫ్రస్ట్రేట్ అవుతం. అంతకి మించి డ్రమటిక్‌గా ఇంకేం కావు. నేను దాని గురించి మాట్లాడుతున్నా. ది ఎవ్రీడే బిజ్‌నెస్ ఆఫ్ లైఫ్. ఇప్పుడు మనం పొద్దుననుండి చేసింది ఎంత మజా వచ్చింది, ఎంత మెమరబుల్ డే. కానీ సినిమాల్లో ఇదే ఒక మాంటేజ్‌లో తీసి పడేస్తారు. ఇవి వాళ్ళకి మైనర్ మూమెంట్స్. కానీ మనకి, కనీసం నాకు, ఇది ట్రూ మెటీరియల్ ఆఫ్ లైఫ్ అనిపిస్తది.”

“అరేయ్! ఈనికొక పెగ్గన్న ఇవ్వు. నా పీకన్న పిసుకు.”

“నువ్వుండు బే. జోకర్ లెక్క చేయక్. అప్పనికీ నువ్వేందో ఆర్డినరీకి డెఫినిషన్ అయినట్టు. అరే సూరిగా! నువ్వు చెప్పింది నాకర్థమైంది కాని, సినిమా, ఎనీ స్టోరీ, ఈజ్ నాట్ అబౌట్ స్టాటిక్ ఆర్ డైనమిక్. మనం మంచిగ ఎంజాయ్ చేసినం. ఎవరైన విడియో తీసి చూస్తే ఒకసారి చూసి నవ్వుకుంటం. కాని రూమ్‌లో నువ్వు కెమెరా పెట్టి, ప్రతీ మూమెంట్ కాప్చర్ చేసి మన ట్రిప్ మొత్తం అట్లనే లైవ్ లెక్క తీస్తే చూస్తవా? చూడగల్గుతవా? వాట్స్ ద పాయింట్ మాన్? అంటవా అనవా? మరి, అదే మల్లీ మల్లీ చూపిస్తే చూస్తవారా, అది ఎంత మన లైఫే అయినా? ఎందుకంటే సినిమా అలా వర్కౌట్ కాదు, అసల్ ఏ ఆర్ట్ అలా వర్కౌట్ కాదు. రోజ్గారీ జీవితాన్ని అట్లనే చూడటానికి ఎవడూ సినిమాల్కిబోడు. జనాల్ సినిమాలు చూసేది వాళ్ళ లైఫ్‌లో మామూల్గ జరగని విషయాలు చూసి థ్రిల్ అవ్వటానికి.”

“అంటే రొటీన్ లైఫ్, రొటీన్ ఈవెంట్స్ ఆర్ నాట్ వర్దీ ఆఫ్ ఆర్ట్?”

“నో. నేనట్ల కూడ అంటలే. ఎంత ఆర్డినరీ ఈవెంట్ అయినా నువు నరేట్ చేయడం మొదలుపెట్టంగనే ఎలివేట్ అవుతది. ఇందాకేమన్నవ్? ఈవెంట్‌కీ ఈవెంట్‌కీ మధ్య స్పేస్. ఆ స్పేస్ నువ్వు గుర్తించనంతసేపే అది నాన్-ఈవెంట్. నువ్వు దాన్ని అక్నాలెజ్ చేయంగనె అదీ ఒక ఈవెంట్ అయితది. నార్మల్ లుక్స్ అబ్‌నార్మల్. ఆర్ట్ అంటేనే అది గదర. నేననుడేందంటే ఆర్ట్ ఏందో కాదో మనకు ముందే తెలియదు, నువ్వు అది చేసి చూసేదాక. నేనో గొప్ప సినిమా తీస్త, గొప్పపాట రాస్త, మస్త్ ట్యూన్ కడ్త అని ఎవడైన మొదలెడ్తడ్ర? వాల్లది చేస్తరు. అది గొప్పగయ్తదా కాదా అన్నది తర్వాతెప్పుడో గదర.”

“అబే, మీరిద్దరూ మూస్కొండి బే! దిగిపడిండ్రు ఆకాశం నుండి. నిద్దర్లేస్తే మీరు ఓన్లీ అట్లాంటి సినిమాలే చూస్తర్ర? మసాలా సినిమాలు చూడరార? మీకేందో దూల. శాన డీప్, శాన తోప్ అనిపించకోనికి. సూడూ, ఇవన్నీ చెప్పుకోడానికి బానే ఉంటయి గాని మనందరికీ కావల్సింది ఎంటర్‌టైన్మెంట్! మనోరంజన్! ఏదైనా దాన్తర్వాతనే.”

సమాధానం లేదు మాదగ్గర. వాడికున్న క్లారిటీ కూడా లేదు మాదగ్గర. రాత్రి రూమ్‌కి తిరిగెళ్ళాం. మళ్ళీ హై అయ్యాం. ఈ నగరానికి ఏమైంది సినిమా చూశాం. నవ్వీ నవ్వీ పడుకున్నాం.

పొద్దునంతా దిల్ చాహ్‌తా హై ఫోర్ట్ దగ్గర తిరిగి, సాయంత్రం అయిదింటికి బాగా బీచ్ దగ్గర బార్‌లో కూర్చున్నాం. ఫోర్ట్ దగ్గర ఎటు చూసినా హనీమూన్ జంటలే.

“ఈ మినీస్కర్ట్ ప్లస్ చేతినిండా ఎర్రగాజుల కాంబినేషన్ నాకర్థమే కాదురాయ్య!”

“ట్రడిషనల్ వాల్యూస్ విత్ మాడ్రన్ ఔట్లుక్‌రా అది.”

ఆరుంపావుకి ఎవరికో ఫోన్ చేశాడు హర్ష.

“అరేయ్, ఎలెస్‌డీనా ఎక్స్‌టసీనా?

“ఏంది?”

“డీలర్‌గాన్తో మాట్లాడుతున్నా, ఏం కావాలె?”

“నేనేది కొట్టలే మీ ఇష్టం.”

“రేయ్, ఆసిడ్ చెప్పు.”

“హా భయ్య, హా ఎలెస్‌డీ. హా తీన్. ఛే బజె? ఠీక్ హై, థాంక్యూ.”

“ఇంకా గంటంటుండు. పదుండ్రి ఒక జాయింట్ కొట్టొద్దాం.”

తిరిగి టేబుల్ దగ్గరికొచ్చేసరికి పక్క టేబుల్‌లో ఒక కపుల్ కూర్చొనుంది.

“పిల్ల భలే ఉందిరా” అన్నా.

“ఏంది?”

“ఈ పక్కన పిల్ల బే, బ్యూటిఫుల్ ఉన్నది.”

మా వైపు తిరిగి చూసింది, నేను తల తిప్పేసుకున్నా.

“అరేయ్, అది ప్రాస్టిట్యూట్‌రా!”

“ఏంది?”

“ప్రాస్టిట్యూట్.”

“దొబ్బెయ్ ఫాల్తూగా. నోట్లోంచి ఒక్క మాట సక్కగ రాదురా?”

“అరే రోహిత్ చెప్పురా ఈడికి.”

రోహిత్ పక్కకి తిరిగి చూసి అన్నాడు, “అవున్రా.”

“అరే ఏం చిల్లరగాళ్ళుబే మీరు, పిల్ల మంచిగుందిరా అంటే ప్రాస్టిట్యూట్ అంటారు. ఎట్ల తెలుసురా మీకు?”

“ఎట్ల తెలుసుడేందిరా? వాడు చూడు ఎట్లున్నడో, అట్లాంటి పిల్ల పడ్తదారా వాడికి. పింప్‌గాడు వాడు, ఇంకో రెండుసార్లు అటు దిక్కు చూశ్నవంటే వచ్చి బేరం మాట్లాడతడు.”

ఈ కొత్త జ్ఞానంతో మళ్ళీ తన వంక చూశా. ఇరవై ఇరవైరెండేళ్ళ పిల్ల. మనసంతా చేదుగా అయింది. ఆ బారు, మురికి టేబుల్స్, లౌడ్ మ్యూజిక్, స్టేల్ స్మెల్, సెక్స్ కోసం, హై కోసం అక్కడున్నవాళ్ళమంతా పడుతున్న తపన, డెస్పరేషన్ గురించి ఆలోచించి జుగుప్స పుట్టింది. దీన్నే శ్మశానవైరాగ్యం అంటారేమో.

ఏదో ఒక పాత సందులో పాత బిల్డింగ్. ఒకే ఒక స్ట్రీట్ లైట్. ఒక ఆక్టివా పక్కనొచ్చి ఆగింది. ఓ బక్క మనిషి “చలో” అని బండి పోనిచ్చాడు. నేను బండి స్టార్ట్ చేసి వాడి పక్కన చేరి అదే స్పీడ్‌లో నడిపిస్తున్నా. హర్ష కాష్ ఇచ్చాడు, వాడు దాన్ని తీసుకొని ఒకసారి చూసి జేబులో పెట్టుకొని చొక్కా జేబులోంచి ఒక చిన్న కాగితం ముక్క ఇచ్చి రయ్యిమన్నాడు.

బార్‌లో హర్ష పొట్లం తీస్తే మూడు చిన్న కాగితం ముక్కలున్నాయి టిష్యూ పేపర్ అంత పల్చవి. తీసి నాలిక మీద పెట్టుకున్నాం.

అయిదు నిమిషాల తర్వాత అన్నా, “అరేయ్, నాకేం ఎక్కుతలేదు రా.”

“నీ అబ్బ ఇదట్ల కాదు. స్లో ఎక్కుతది, మస్త్ సేపుంటది ట్రిప్.”

అక్కడే చాలా సేపు టైంపాస్ చేశాం, నాకంతా మామూలుగానే ఉంది. “అరేయ్ వీడు మనల్ని హౌలగాళ్ళని చేసిండు, ఆ పేపర్ మీద ఏం లేదు.”

“ఇది గడ్డిలెక్క కాదు మామా. సటిల్ ఉంటుంది, జర రిలాక్స్‌గా, ఎంజాయ్ చెయ్.”

బార్ నెమ్మదిగ ఖాళీ అవ్వటం మొదలైంది. మా పక్కన కూర్చున్న పిల్ల మెట్ల దగ్గర తూలుతున్నట్టు కనిపించింది.

నేను చూడటం చూసిన రోహిత్ అన్నాడు. “నీసుమంటోడెవడో వెళతాడు ఆ పిల్లని పట్టుకోడానికి. నవ్వి మీద చెయ్యేస్తది, రూమ్‌కి తీసుకెల్తది. పది నిమిషాల్ల ఆ బ్రోకర్‌గాడు పోలీసుల్ని పట్టుకొచ్చి నీతాన ఒక యాభై వేలో లక్షో దొబ్బుతడు.”

పొట్టలో తిప్పినట్టయింది. “అరె నాకెట్లనో అవుతోంది, పద రూమ్‌కి పోదాం.”

హర్ష నేను ఆక్టివా మీద, రోహిత్గాడు హర్షగాని థండర్‌బర్ద్ మీద బయల్దేరాం. నా తల తిరుగుతోంది, బయట లైట్స్ చూస్తూంటే ఏదో కలైడోస్కోప్‌లోకి చూస్తున్నట్టుంది. వెలుతురు మా మీద పడుతున్నట్టు కాకుండా మేమేదో వెలుతురులాంటి ఒక చిక్కటి లిక్విడ్ లోంచి వెళుతున్నామనిపించింది. కింద చూస్తే రోడ్డు దగ్గరికొచ్చినట్టయింది.

“రేయ్ సరిగ్గూర్సో. పోలీస్!”

మా ముందున్న రోహిత్‌ని వెళ్ళనిచ్చారు కానీ మమ్మల్ని ఆపారు. లైసెన్స్ చూపించి బ్రెత్ అనలైజర్‌లోకి ఊదాడు హర్ష. కాన్‌స్టేబుల్ జేబులు సర్దాడు. ఫోను సిగరెట్ డబ్బా మాత్రమే ఉన్నాయన్నట్టు తీసి చూపించాడు హర్ష. నాకాబంది ముందు రోహిత్ ఆగున్నాడు, మా పక్క నుండి మూడు నాలుగు బళ్ళు వెళితే ఒకదాన్ని ఆపి ఇంకో కాన్‌స్టేబుల్ మాట్లాడుతున్నాడు. అంతలో సిగరెట్ డబ్బా లోంచి ఒక చిన్న జాయింట్ తీశాడు పోలీస్.

“యే క్యా హై?”

“అరె కుచ్ నై హై సర్.”

“చలో, ఉత్రో” అని బండి తాళాలు తీసుకున్నాడు.

రోహిత్ బండి తిప్పుకొనొచ్చాడు. మాతో మాట్లాడుతున్న కాన్‌స్టేబుల్ ఇన్‌స్పెక్టర్ వైపు నడిస్తే వెంట హర్ష కూడా వెళ్ళాడు. కాళ్ళు సహకరించక నేను పక్కన బండ రాయి పైన చతికిలపడ్డా. ఏదో సగం నిద్రలో మిడ్‍నైట్ షో సినిమా చూస్తున్నట్టుంది. కాన్‌స్టేబుల్ మొహం మీద గడ్డం ఒక్కొక్క వెంట్రుక విడివిడిగ కనిపిస్తోంది, అతని మొహం మీద గుంతలు, మెరుస్తున్న నుదురు. ఏదో తనని మైక్రోస్కోప్‌లోంచి చూస్తున్నట్టు. అతనికో కుటుంబం, ఎనిమిది తొమ్మిదేళ్ళ కూతురు, లోయర్-మిడిల్ క్లాస్ ఫామిలీ, ఒక బస్తీ లాంటి ప్రదేశంలో రెండంతస్తుల వాటాలో కింద ఇంట్లో వీళ్ళుండడం, గులాబీ రంగు గోడలున్న ముందు గదిలో పాత టి.వి. చూస్తున్న భార్య, పక్కనే హోమ్‌వర్క్ చేసుకుంటున్న కూతురు… అతని మీద ఏదో తెలియని ఆప్యాయత కలిగి వెళ్ళి కౌగిలించుకోవాలనిపించింది. లేవడం కష్టంగా ఉన్నా మెల్లిగా లేచి రోడ్డు ఇటు అటు చూసి దాటుదాం అనుకుంటున్నప్పుడు హర్ష తిరిగొచ్చాడు.

“ఏడికొస్తున్నవ్? ఆగీడనే, పది వేలకి తెగింది బేరం. రోహిత్‌గాడు పోతుండు ఏటీయెం డబ్బులు తేనీకె.”

మళ్ళీ బండ దగ్గరికెళ్ళి నించొని సిగరెట్లు వెలిగించాం. రోహిత్ బండి మీద ఇంకో కాన్‌స్టేబుల్‌ని ఎక్కించుకొని బయల్దేరాడు. “పదివేలేంది బే, హౌలగాడు రోహిత్‌గాడు. పాతిక వేలడిగిండాడు, మూడు వేలకి తేలుస్తుండె నేను. అయినా గోవాల గంజాయి బిగ్ డీలే కాదు. నీ అమ్మ అనవసరంగ” అనేదో అంటున్నాడు. రెండుసార్లు నెమ్మదిగా కళ్ళు మూసి తెరిచా.

“అరేయ్, నాకిందాక ఆ కాన్‌స్టేబుల్‌ని పొయ్యి హగ్ చేసుకోవాలనిపించింది.”

గట్టిగా నవ్వాడు. “ఒడియమ్మ, అలగ్ ట్రిప్‌ల ఉన్నవ్రా నువ్వసలు!”

సిగరెట్లు అయిపోయాక అలానే కాసేపు నిలబడ్డాం. ఫోన్ తీసి చూస్తే టైమ్ పన్నెండుంపావు. అయిదు నిమిషాల్లో రోహిత్ తిరిగొచ్చాక బయల్దేరాం పక్క పక్కనే బండ్లు పోనిస్తూ.

రూమ్‌లోకి వెళ్ళి చూస్తే కరెంట్ లేదు. అన్ని కిటికీలు తెరిచినా అసలు గాలి లేకపోవడం వల్ల రూమ్ ఉడికిపోతోంది. అట్లానే పక్కల మీద చెమటలు కక్కుతూ పడుకున్నాం. అలసిపోయాం కానీ నిద్దర ఎవరికీ రావట్లేదు, పెద్దేం మాట్లాట్టానికీ లేదు. సాయంత్రం బీచ్ దగ్గర్ ఓ కుర్రాడి దగ్గర కొన్న ఎల్ఈడీ లైట్‌తో హర్ష గోడల మీద ఆకారాలు మారుస్తూంటే చాలాసేపు చూస్తూ ఉండిపోయాం.

లేవడం లేవడం చాలా చిరాగ్గా లేచా. బ్రంచ్ చేస్తున్నంతసేపు నేనేం మాట్లాడలేదు.

“ఏమైంది బే?”

“ఏంలె.”

“ఏం లేక పోవుడేంది, గట్ల మొఖం పెట్కొని కూర్సొని.”

“ఛల్ నీ అమ్మ. ఏందిరా నిన్న రాత్రి ఆ పెంట?”

“ఏంది పోలీసోల్లాపిందా? నథింగ్ రా అది.”

“అరే ముడ్డికిందికి ముప్ఫై ఏళ్ళు దాటినై. ఐ ఆమ్ ఎ ఫకిన్ మారీడ్ మాన్. ఇంకా ఏదో కాలేజ్‌లో ట్రాఫిక్ పోలీస్ పట్టుకున్నట్టు పోనీ సార్ అని బతిమిలాడుడేందిబే అసహ్యంగ.”

“అంత ఓవర్-రియాక్ట్ ఎందుకు అవుతున్నవ్‌రా? ఏమైందిప్పుడు?”

“అరే ఈ ఫాల్తుగాడు ముడ్ల జాయింట్ పెట్టుకొని తిరగాల్నారా? యూ ఆర్ మిడిల్ ఏజ్డ్ మెన్ ఫర్ ఫక్ సేక్ నాట్ టీనేజర్స్!”

“ఓ పక్క లంగ పన్లు చేస్కుంటనే ఇంకోపక్క ఆడెవడో ఇజ్జత్ ఈయాలె, సలామ్ కొట్టాలె అంటే ఎట్ల నడుస్తది బే. నీయమ్మ, కొట్టినప్పుడేం ప్రాబ్లమ్ లేదు కానీ దొర్కితే మాత్రం ఎక్కడ్లేని రోషం ఒస్తదీడికి.”

ఆ నిజానికి సమాధానమివ్వలేక ఇంకా కోపమొచ్చింది.

“పోదం పదండి, ఫ్లైట్‌కి టైం అవుతోంది” అంటూ లేచా.

రూమ్‌కెళ్ళి బట్టలు సర్దుకొని చెకౌట్ చేసి బయటికొచ్చే సమయానికి కాస్త కుదుటపడ్డ. “సారీ మామ్స్, ఓవర్-రియాక్ట్ అయినందుకు.”

“అంత ఆగం కాకురా అన్నింటికీ, చిల్. ఆఁ గలే మిలా.”

“అంతసేపు బండి నడిపితే బోర్ కొట్టదారా?”

“సద్గురు ప్రవచనాలు ఇన్కుంటొచ్చిన. ఇపుడ్ భీ గవె ఇన్కుంట పోత. క్రేజీ మాట్లాడ్తడు తాత.”

నేనూ రోహిత్ బండి తిరిగిచ్చి, డబ్బులు కట్టి, ఎయిర్‌పోర్ట్‌కి కాబ్ తీసుకున్నాం. “అరేయ్, మీ అమ్మని నవంబర్‌లో ఒప్పుకోమను. అపుడు డిసెంబర్‌లో పెళ్ళికి నేనొస్తా.”

“మురళన్నా, ఎక్కడున్నరు?”

“నేనమీర్‌పేటలో ఉన్నానబ్బా.”

“అరె, నేను కాచిగుడ దగ్గరున్న. మీరు ఇంటిదగ్గరుంటే కలుద్దాం అనుకున్న.”

“ఆఁ కలుద్దాం, కానీ నాకిక్కడ ఇంకాస్త టైమ్ పడుతుంది. నువ్వు ఇక్కడికి రాగలుగుతావా?”

“ఓ పనిచేద్దాం. పంజాగుట్టకొచ్చేయన్నా. ఊర్వశిలో కూర్చుందాం.”

నేను వెళ్ళిన పది నిమిషాల్లో వచ్చాడు మురళన్న. కూర్చోగానే సంచిలోంచి ‘వీధి చివరి మలుపు’ తీసి ముందుంచా, “ఆటోగ్రాఫ్ ప్లీజ్” అంటూ. ఆయన నవ్వి, “నీ కాపీ ఇంట్లో ఉందబ్బ” అంటూ ‘టు సూర్య – లవ్ మురళి’ అని రాసిచ్చాడు. ఇంట్లోవాళ్ళ గురించి, ఇద్దరికీ స్నేహితులైన వారి గురించి, కోవిడ్ కష్టాల గురించి, పుస్తకం పబ్లిషింగ్ ఇబ్బందులు, బుక్ రిలీజ్ ఫంక్షన్ కబుర్లు – చెరి మూడు డ్రింక్స్ అయాక విశ్రాంతిగా వెనక్కు వాలాను, వెయిటర్‌కు సైగ చేసి.

“దిల్ మస్త్ ఖుష్ ఉందన్న. మీ పుస్తకం కోసం ఎన్నేళ్ళనుండి ఎదురుచూస్తున్నా. మొత్తానికి ఇప్పుడు తీరింది కల” అన్నాను పక్కనున్న పుస్తకాన్ని ప్రేమగా నిమిరుతూ.

“అదేం లేదబ్బ, తెలుగులో కవితల పుస్తకం అంటే తెలిసిందే కదా. పట్టుమని వందమంది కూడా కొనరు. అందుకే చాన్నాళ్ళు నేనే వద్దనుకున్నా, ఎక్కడో అచ్చవుతున్నాయి కదా చాల్లే అని. కిందటేడాది కోవిడ్ నుండి కోలుకున్న తర్వాత అనిపించింది, ఒక పుస్తకముంటే బాగుణ్ణని.”

“హ్మ్, ట్రూ కానీ ఏమాటకామాటే. పుస్తకంలాగ ఉంటే ఆ కిక్కే వేరన్నా.” అరక్షణం ఆగి గ్లాస్‌కేసి చూస్తూ అన్నా, “మీకో మాట చెప్పాలి, మీకు తెలుసు మీ పుస్తకం అచ్చైందని నాకెంత హాపీగుందో. కానీ ఎక్కడో లోపల ఒక చిన్నపాటి జెలసీ కూడ ఉంది. బట్, ఇది మీ పుస్తకం పార్టీ అండ్ అయామ్ సో ప్రివిలెజ్డ్ టు షేర్ దిస్ డ్రింక్ విత్ యూ. టు ది తెలుగు లార్కిన్” అన్నాను గ్లాస్ లేపుతూ.

మురళన్న కాసేపు ఏమీ మాట్లాడలేదు. ఏదో ఆలోచిస్తున్నాడు. డిస్టర్బ్ చేయడం ఇష్టం లేక నేను కూడా సైలెంటుగా తాగుతూ కూర్చున్నా. ఉన్నట్టుండి తనతో తాను మాట్లాడుకుంటున్నట్టు అన్నాడు.

“నేను ఆకాశం నడిపే రోజుల్లో ఎన్నో కథలు చదివేవాణ్ణి. చాలామంది పిల్లలు రాసి పంపేవారు. ప్రతీ పదింటిలో ఒక కథనో కవితనో ఎంపిక చేసేవాణ్ణి. అలా చదివి వేసిన కథలే నీ మొదటి రెండు. అవి చదివినప్పుడు ఏదో పెద్ద రచయిత మొదటి కథల్ని చదివినట్టనిపించింది. నాకే కాదు, వేరే ఇద్దరు ముగ్గురు స్నేహితులతో మాట్లాడితే వాళ్ళూ అదే అన్నారు. నువ్వు అయిదేళ్ళల్లో కథాసంపుటి తెస్తావనుకున్న. బట్ దెన్ ఐ డోంట్ నో వాట్ హాపెన్డ్. యూ లాస్ట్ యువర్ వే. సినిమాల్లోనే ఉంటావనుకున్నా, అది వదిలేశావు. ఏదో కొన్నాళ్ళు జర్నలిజం అని తిరిగావు, మధ్యలో బెంగుళూరులో ఏదో స్టార్ట్-అప్ అన్నావు, ఆ తర్వాత అమెరికాకెళ్ళావు. కిందటేడాది ఫోన్ చేసి తిరిగొచ్చేస్తా తెలుగు ఆడియోబుక్ స్పేస్ బాగుంది, ఏమన్నా అక్కడ స్టార్ట్ చేద్దాం అన్నావు. వీటన్నింటి మధ్యలో ఎంత మథనపడ్డావో నాకు తెలీదు. నాకు తెలిసిందల్లా నువ్వు రాయటం మానేశావు.”

నేను తలవంచుకున్నా. ఆయనన్న ప్రతీమాట గుండెల్లో చాకులా దిగింది.

“నేనొప్పుకుంటానన్నా. నేను రెగ్యులర్‌గా రాయలేదు, చదవలేదు. దాని కారణాలేవైనా మీరు చెప్పింది నిజం, నేను రాయడం మానేశాను. కానీ నేను ముందు రాసిన కథలూ కూర్చొని రాయాలి అని కష్టపడి రాసిందేం లేదు. అవి ఎలా వచ్చాయో, ఎందుకొచ్చాయో తెలీదు కానీ వచ్చింది వచ్చినట్టు రాసి పంపాను. కానీ ఆ తర్వాత ఎప్పుడూ అలా కాలేదు. రాయడానికి ప్రయత్నించినప్పుడల్లా ఎదురయ్యేవి రెండే – చెప్పడానికి నా దగ్గర ఏం లేకపోవటం, నేను ఇంకోళ్ళకి చెప్పేంత ఏముంది అనిపించటం. మీతోనే ఎన్నోసార్లు ఈ రాయలేకపోవటం గురించి మాట్లాడా కదా. తెలుసు నాకు వచ్చినా రాకపోయినా రోజూ రాయాలి, మన వాయిస్ వెతుక్కోవాలి, మనకి ఒక యునీక్ వ్యూ ఉంటుంది అది పట్టుకోవాలి, వగైరా వగైరాలు. కానీ ఈ ఆలోచనలు నాకు ఉపయోగపడలేదు. ఇంతో అంతో నేనూ ప్రయత్నించాను కానీ ఏం లేదు లోపల” అన్నాను ఆయన కళ్ళల్లోకి చూస్తూ.

“అదేం లేదబ్బ. రైటర్ అని ఇంత పెద్ద మాన్‌స్టర్‌ని సృష్టించావు కాబట్టే ఈ గొడవంతా. నిజానికి మామూలు జీవితాల మామూలు సంగతులే కథలు. కొందరు రాస్తారు, కొందరు రాయరు- అంతే తేడా. ఎవరి కోసమో రాయకు, నీ కోసం రాసుకో, నువ్వు చదువుకోడానికి రాసుకో. ఏ రచయితకైనా మొదటి ఆడియన్స్ వాడే కదా.

“ఇదీ ముందు చదివాను కానీ మీరు చెప్పిన విధానం బాగుంది. ఎప్పుడన్న కథ రాస్తే వాడుకుంటాను.”

ఆయన నవ్వుతూ పెగ్గు పూర్తి చేసి, “ఇక బయల్దేరదామా” అన్నారు. బిల్లు కట్టి పార్కింగ్ వైపు నడిచాం.

“థాంక్స్ అన్నా. ఫర్ ఎవ్రీథింగ్.”

“అవన్నీ వద్దులే. ఎక్కడన్నా దింపాలా?”

“లేదు, నేను వెళతాను. శారదక్కని, చిట్టిని అడిగినట్టు చెప్పండి.”

సాయంకాలం ఆఫీసులనుండి జనం తిరిగిరావటం మొదలుపెట్టినట్టున్నారు, మెట్రో స్టేషన్ అంతా హడావిడి. ఏదో బరువు దించేసినట్టనిపించింది, మెదడులో హోరు ఆగింది, పరిసరాల్ని చూస్తూ ఉండిపోయాను. ఈ అనుభూతి కొత్తదేం కాదు, కొంతసేపు ప్రపంచం ఇలా అందంగా కనబడి ఒకట్రెండు రోజుల్లో తెలీకుండానే మళ్ళీ చప్పబడిపోతుందని తెలుసు. ఈ జ్ఞానోదయాలు, ఎపీఫనీలు నెలలో మూడుసార్లవుతాయి. అయినా ప్రతిసారీ ఇదే ఆఖరి సాక్షాత్కారం అనిపిస్తుంది, ప్రపంచం ఆ రెండ్రోజులు తళతళ మెరుస్తుంది. మళ్ళీ కొన్నిరోజుల్లో అవే చిరాకులు, కోపాలు, అసమర్థత, అర్థంకానితనం. తెలుసు నాకు ఈసారీ అంతేనని. కానీ ఎందుకో ఈ కొత్త ఆనందాన్ని చప్పబర్చాలనిపించలేదు, కాసేపు అనుభవించాలనిపించింది. రవీంద్రభారతి నుండి మలుపు తిప్పుకొని అసెంబ్లీ దాటుతూంటే వెనకాల అస్తమిస్తున్న సూర్యుడు, ముందు అసెంబ్లీ పచ్చని ప్రాంగణంలో గాంధీతాత బొమ్మ చూస్తే హైదరాబాద్ మీద పట్టలేనంత మమకారం ఉబికింది. ఇంటికెళ్ళి రాజన్న రియాలిటీ చెక్ తిరగేయాలి, కానీ దానికి ముందు చేయాల్సిన పని ఇంకోటుంది.

మూసారాంబాగ్ స్టేషన్‌లో దిగి ఆస్మాన్‌గఢ్ వైపు నడిచా. ఒక కిరాణ కొట్టులో ఆగి ఒక పెన్, నోట్‌బుక్ కొని నాలుగడుగుల దూరంలో ఉన్న కఫే లోకి తిరిగాను.

“కైసే హే బాసిక్ భాయ్, ఖైరియత్?”

“అరే కైసె హో! బహుత్ దినో కె బాద్!”

“హాఁ బహుత్ దిన్ హోగయే, ఆజ్ కల్ యహాన్ నహీన్ రెహ్రూ.”

“అయిసా. కైసె హైఁ తుమ్హారే సబ్ దోస్తా?”

“ఎక్దమ్ మస్త్. అరె బాసిక్ భాయ్, జర లెమన్ పిలావ్ నా.”

“హాఁ బైఠో భేజ్తూఁ.”

“షుక్రియా, ఏక్ మైల్డ్స్‌ భీ.”

లోపల కూర్చొని నోట్‌బుక్ తెరిచా. కుర్రాడు చాయ్ తెచ్చి టేబుల్ మీద పెట్టాడు. “థాంక్స్ ఛోటూ.”

సిగరెట్ వెలిగించి ఈ కథ రాయడం మొదలుపెట్టాను.

 --

Outtakes:

ఎయిర్‌పోర్ట్ బుక్‌షాపులో టైంపాస్ చేస్తూంటే ఎప్పడ్నుండో చదువుదామనుకుంటున్నగిలియన్ ఫ్లిన్ గాన్ గర్ల్ కనిపించింది. కొని ఫ్లైట్ ఎక్కి చదవటం మొదలుపెట్టా. ఆ పుస్తకంలో ఒక పాసేజ్ వల్ల ఒక కొత్త ప్రశ్న ఉద్భవించింది. ఇంత రాయాలి, రాయాలి అన్న తపన అసలెందుకుంది? నిజంగా ఏదన్న చెప్పదగింది బయటకి పొగింతే వేరు కానీ, కథలు రాయాలి, అందరూ చదివి గుర్తించి మెచ్చుకోవలి అన్న కాంక్ష దేనికి? ఒక కాపిటలిస్ట్ సొసైటీలో విలువ ప్రొడక్షన్ నుండో కన్సంప్షన్ నుండో నే వస్తుంది. దానిని మించి మనిషికి ఇంకో ఆలోచన ఉండకూడదన్న నియమం. ఎవరి జీతం ఎక్కువ, ఎవరి ఇల్లు పెద్దది, ఎవరికెన్ని కార్లున్నాయి- ఇలా అన్నీ తూకం వేసుకోవడమే. అలా ఉండకూడదని బయటికి చెబుతూనే నేనూ ఆ ఆలోచనల్లో చిక్కుకుపోయనా? డబ్బుతో వచ్చే కీర్తి కాక మేధస్సుతో వచ్చే కీర్తి కావాలి అని కోరుకున్నా, కాస్త లోతుగా ఆలోచిస్తే ఆ రెంటినీ వాంఛించే అహం, అజ్ఞానం ఒక్కటే కదా? మరి నేను దేనికని ఇన్ని బడాయిలు పోతున్నానో అర్థం కాలేదు. 

--

అసలు కథ అంటే ఏమిటి? జీవితంలో జరిగే వేల నిమిషాల్లో కొన్నింటిని ఎన్నుకొని, దానిని ఒక రూపంలో ఇముడ్చి ఒక స్థలకాలంలో మనిషిగా బ్రతకటం అంటే ఏంటో క్లుప్తంగా చెప్పగలగటం. అసలు నరేటివ్ అంటేనే ఇంపొసిషన్. ఏం ఇంపోస్ చేయాలి అని నిర్ణయించేది రచయిత విజ్ఞత. కానీ నా గొడవంతా ఆ నిర్ణయం తీసుకోకుండా ఎలా తప్పించుకోవాలని. ఈ సగం అర్థం అయ్యి కాని థియరీలు అస్తమానం వల్లెవేయడం వెనక నిజం నా కమిట్మెంట్ ఫోబియా అనిపించింది. ఇది అని నిర్ణయం తీసుకుంటే మంచో చెడో అది అనుభవించాలి. కానీ నిర్ణయం తీసుకోవడం టలాయించినన్నాళ్ళు అన్ని పాసిబిలిటీస్ ఓపెన్ గానే ఉంటాయి. అందుకే జీవితమే నాకు కథలివ్వాలని కోరుకుంటున్నానిపించింది. అప్పుడు చెడైనా నేను బాధ్యత వహించాల్సిన అవసరం ఉండదు కదా. ఈ ఆలోచన నడుస్తూండగానే దాంట్లోని వెర్రితనమూ ఏకకాలికంగా బోధ పడింది.
--
పోనీ నేను ఆ వెయిటర్ కుర్రాణ్ణి కలిసి వాడి అంత:ప్రపంచాన్ని ప్రతిబింబిద్దామంటే అది అథెంటిక్ కాదు, నేను అప్రోప్రొయేట్ చేసినట్టవుతుందా? అదీ కాక వాడి రూపు రేఖలు, భాష ఆహార్యం బట్టి వచ్చేది కూడా సెకండ్-హాండ్ అసంప్షనే. మోహ్సిన్ హమీద్ అంటాడు, “I believe fiction has a strange power … that enables it to destabilize the collective imaginings we inherit and reproduce.” అంటే నేను సమాజం నుండి అరువు తెచ్చుకున్న ఇంప్రెషన్స్ కాకుండా వాడి జీవితంలోని నిజాన్ని పట్టుకోవాలి. వాడి ఉనికికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. వాడి umweltని తెలుసుకోవాలి. కానీ తెలుసుకోగలనా? అదీ తెలుసుకోవాలన్న నిజమైన జిజ్ఞాస తో కాక అది ఒక మంచి కథగ నాకు పేరు తేవాలన్న దురుద్దేశంతో మొదటి అడుగేస్తే అయ్యే అవకాశం ఏమాత్రమయినా ఉందా?
-- 

The point of writing, reading, the reason for almost everything we do is to be so involved in the moment that we transcend time. Pop-buddhism చెప్పినట్టు లీనమైపోవడం. And when writing happens naturally, ఇంత ఆలోచన వెంపర్లాట ఉండదు. You do it because it’s the most natural thing in the world to do. Woody Allen character ఒకచోట అంటుంది, "The point of life is to talk about living." If that's true, then the act of writing is an attempt to squeeze more and more life events into conscious experience. 

-- 

"అరేయ్ నువ్వు సినెక్డకీనే చూసావు, నేను ఇన్స్టిట్యూట్‌లో దానికి బాబుల్లాంటి యురోపియన్ ఆర్ట్ ఫిల్మ్స్ చూసాను. నాలుగు, అయిదు గంటల సినిమాలు పదిహేను ఇరవై నిమిషాల స్టాటిక్ షాట్స్. ఒకటో రెండో నిజమైన అద్భుతాలు తప్ప మిగితావన్నీ మహాసోదే. చెప్పుకోటానికి చాలా థియరీలు ఉంటాయి కానీ సినిమాలో జీవం ఉండదు. అయినా సినిమా, ఏ కళ అయినా రియాలిటీని ట్రాన్స్క్రైబ్ చేయడానికే అని ఎందుకు అనుకుంటున్నావు నువ్వు. కళ దానికన్నా ఎంతో శక్తివంతమైనది. It gives you access to deeper truths. వెర్నర్ హర్జోగ్ అకౌంటెంట్స్ ట్రూత్‌ని, పోయెట్స్ ట్రూత్‌ని వేరు చేసి చెప్తారు ఒక చోట. వీలైతే అది చదువు"

किस किस को बताएंगे

మా అమ్మమ్మ ని ప్రేమించినట్టు నేనెవ్వర్నీ ప్రేమించలేదు. ప్రేమించలేనేమో. అమ్మ పట్ల అపారమైన ప్రేముంది, ఆప్యాయతుంది, గౌరవముంది, కృతజ్ఞతుంది. కానీ అమ్మమ్మ పట్ల హక్కుంది. తనని ఏదైనా అడగొచ్చు. అమ్మమ్మ ఇది కావాలి అంటే ఒక్కరోజనలేదు కుదరదు, చేతకావట్లేదు, ఇంకెప్పుడైనా అని. అది ఏ విషయమినా, ఎలాంటి పరిస్థితిలోనైనా అడిగిందిచ్చింది. అడగొద్దు అన్న స్పృహ కూడా పెద్ద లేదు. అరే తను ఇంకో మనిషి, తనకీ ఓపిక, మనస్సు తీరు, ఇష్టాయిష్టాలు ఉంటాయన్న ఆలోచనే లేదు. తనున్నది నాకొసమే, మరి నా అమ్మమ్మ ని నేనడుగుట్ల సంకోచమేంది భై. ప్రతి రాత్రి నిద్రపోయేముందు కళ్ళ ముందు మెదుల్తది. తనని ముట్టుకోగల్గితే ఎంత బాగుణ్ణు అనిపిస్తది. గట్టిగ ముద్దుపెట్టుకో గల్గితే ఎంత బాగుణ్ణు అనిపిస్తది. స్వర్గమనేదుంటే తన కాళ్ళ దగ్గర కూర్చొని ముద్దలు తినడమే.

నేను చావు గురించి గట్టిగనే ఆలోచిస్తా. నా చావు గురించి. వృద్ధాప్యం, రోగం, బాధ, శారీరిక హింస ఇదంతా సరె. చావు గురించి; అంటే ఓరోజు నేనుంట మరుసటి రోజుండ. అప్పుడు గుండెల దడ మొదలైతది. అదేదో నేను పొయ్నంక ఏమైతదని కాదు. నాలోని సైన్స్ పాఠకుడు చెప్తడు, అరే నువ్వే పొయినంక తర్వాత ఏమైతది అని చూడనీకె ఎవ్వడు మిగలడని. అది నేను నమ్ముత. భయమెందుకంటే ఈ ముప్ఫై ఏళ్ళల్ల నేను కొన్ని జ్ఞాపకాలు సంపాదించిన. కొన్ని దృష్యాలున్నై నా మనస్సులో. అవి నాకు ప్రియం, నాకే అపురూపం, నాకే అమూల్యం. నేను పొయ్నంక అవన్నీ మాయమైపోతాయని బాధ.

హనుమాన్ నగర్ ఇంటి మిద్దె మీద అమ్మమ్మ ముద్దలు తినిపిస్తూంటే అప్పుడే తాత స్కూల్ నుండి తిరిగొచ్చింది. సెవెన్త్ క్లాస్ ఆన్వల్ డే అయిపోయిన తర్వాత స్కూల్ నుండి చీకట్లో నేనూ అమ్మ బస్ స్టాప్ కి నడవడం. మా నాన్న తో వెళ్ళి కలోనియల్ కసిన్స్ కాసెట్ కొనుక్కోవడం. నాకు కాడుపులో అకస్మాత్తుగా నొప్పి వస్తే అమ్మమ్మ పరిగెత్తుకుంటూ దామొదర్ రెడ్డీ డాక్టర్ దగ్గరికి తీసుకువెళ్ళిన సందర్భం. చలికాలపు రాత్రుళ్ళు పది కాగానే తాత శాలువ సరిచేసుకుంటూ గేటుకి తాళం వేయడానికి వెళ్ళడం. జొహూర్ భాయ్ తో తాత ముందు కూర్చుంటే కారు వెనక సీట్లో నేను అమ్మమ్మ వొళ్ళో పడుకొని జమ్మికుంట నుండి తిరిగొచ్చిన సాయంత్రం. ఇలా ఇంకొన్నున్నాయి. అవన్నీ శూన్యంలో కలిసిపోతాయన్న బెంగ.

నా అమ్మమ్మ, నా తాత. ఎన్నడన్న వీళ్ళ గురించి ఒక కథ రాయలన్న కోరిక. కానీ అలా రాయలేకుండా పోతే ఇవన్నా మిగులుతాయని, అంతే.

మై బియర్

"He wants something better than he has. I want precisely what he has already.", అంటాడు ఎండ్ ఆఫ్ ద టూర్ లో డేవిడ్ లిప్స్కీ డేవిడ్ ఫాస్టర్ వాలెస్ ని ఉద్దేశిస్తు. మొన్న మెహెరన్నతో వాట్సాప్ చేస్తూ అకస్మాత్తుగా ఒక చిన్న రాంట్ వర్షం కురిపించాను. వన్ లైన్ సారాంశం - మీరు ఇంత అద్భుతమైన కళని ఎలా సృష్టిస్తారు, మీ మెథడ్ ఏంటి, మీ డీమన్స్ ఏవి మీరు వాటిని ఎలా జయిస్తారు. కానీ అంతర్లీనంగా అడగదలుచుకున్నది - నాకూ మీలా రాయలనుంది, భాషలో ఆలోచనలలో మీ స్థాయి చేరుకోవాలనుంది అండ్, మోస్ట్ ఇంపార్టెంట్లీ, మీరు పొందుతున్న లవ్ అండ్ అడ్మిరేషన్ నాకూ పొందాలనుంది, దారి చూపించు సామీ.

పాపం ఆయన ఓపిగ్గ సమాధానమిచ్చారు, ఆయనన్నట్టు ఇవే ప్రశ్నలు నేను 2-3 ఏళ్ళ క్రితం ఒకసారి వేసాను. 'ముక్కు' లో ఒక పాసేజ్ ని ఎక్సాంపుల్ గ తీసుకొని ఆయన ఇచ్చిన సమాధానంలో రెండు థ్రెడ్స్ కనబడ్డాయి నాకు -  నువ్వు చెప్పే విశేషంలో/వస్తువులో/విధానంలో కొంతైనా యునీక్నెస్ ఉంటుంది, అది చెరిష్ చేయటం నేర్చుకో; కళని యుటిలిటీ లెన్స్ తో చూడకు, అది చిక్కదు అని. మోటామోటాగ నాకది తెలుసు, ఐ అండర్స్టాండ్ దెట్ ఇంటలెక్చువల్లీ కానీ మనసుకి ఊరట కలగలేదే. నీ గుడికొచ్చి వరాలు కోరాను, ఇది కావాలి అది కావాలి అని, అవి నెరవేర్చు కోటానికి కావాల్సిన శక్తి నువ్విస్తానన్నా నాకొద్దు. అడిగిందియ్యి చాలు. చికాగ్గ అనిపించింది. తెలుసు నాకు, టీచ్ ఎ మాన్ టు ఫిష్ ప్రావర్బ్, తెలుసు నాకు ఆయన చెప్పిన దాంట్లో నిజం లేక పోలేదని, తెలుసు నాకు కష్టం లేకుండ ప్రతిఫలం కోరుతున్నానని, ఎక్కడో లోపల చిన్న గొంతు చెప్తూనే ఉంది - నీకావ్వాలసింది నువ్ ప్రోజెక్ట్ చేస్తున్నట్టు పాత్వే టు హిరోయిక్ మార్టర్డం కాదు అడ్మిరేషన్ అండ్ ప్లెషర్ అని. కావాల్సింది అలాంటిలాంటి ఆదరణ గౌరవం కాదు, మెహరన్న పట్ల నాకున్న ఆదరణ గౌరవం. ఆయనకి దాస్తోయెవ్స్కీ తోప్ ఏమో కానీ నాకు ఆయనే తోప్. కానీ ఆ ఆడ్మిరేషన్ కూడా ఎప్పుడూ ప్యూర్ కాదు, ఎందుకంటే ఇట్స టెయింటెడ్ బై జెలసీ, లాంగింగ్, ఎ స్ట్రేంజ్ మిక్స్ ఆఫ్ గ్రాటిట్యూడ్ అండ్ ఎన్వీ. నీల టీచరు, ముక్కు, ఒరాంగుటాన్, డిగ్రీ ఫ్రెండ్స్, చేదుపూలు చదివినప్పుడు ఏవో నాకే తెలీని నా అనుభవాల్ని ఆయన దొంగలించి రాసేసి పేరు కొట్టెసాడు అనే ఫీలింగ్. ముక్కైతే మళ్ళీ తీసి చదవాలంటే భయం - "ఇదొక అందమైన జ్ఞాపకంగా మిగిలి పోతుందని అది జరుగుతున్నప్పుడే అనిపించింది", "గుళ్ళో పూజారి, ఎదురుగా అర్చన పళ్ళెం దాంట్లో కొన్ని పూలు లాంటి కనబడని దృశ్యాలు మదిలో కదిలాయి" లాంటి వాక్యాలు ఎదురు పడితే కచ్చ వస్తుంది. అయినా నేను పారాఫ్రేస్ చేస్తున్నా కాబట్టి ఇంత చెప్పగా ఉన్నాయి ఈ వాక్యాలు కానీ ఒరిజినల్ చదివితే ఒళ్ళు జలదరిస్తుంది.

అయితే నా అదృష్టానికి ఆ మెసేజ్ రెండో సారి చదువుతూంటే ఒక విషయం తట్టింది. మెహెరన్న చెప్పిన ఫ్రీడం, ప్లెషర్, డిసైర్ టు ఎక్స్ప్రెస్ నాకు తెలియని అనుభూతులు కావు. బ్లాగ్ చేస్తున్నప్పుడు అలానే ఫీల్ అయ్యేవాణ్ణి. ఇమాజినరీ ఆడియన్స్ లేరు, డిసైర్ ఫర్ ఆకొలేడ్స్ లేవు, పనికొస్తుందా? ఎవరికోసం? లాంటి సందేహాలు లేవు. యే లిఖ్నే కా మన్ కర్రా మేర్కు, ఆకె పడెసో తుమ్హారీ మర్జీ నై తో ఖుదాఫిస్ అన్నట్టె ఉంటుండె. నాకు ఆయన రీచ్ అయిన ఎండ్స్ రీచ్ అయ్యేదుంది కాబట్టి ఆ మీన్స్ ఎమ్యులేట్ చేసేదుంది. కానీ అది చేసినంత మాత్రాన ఆ ఆర్ట్ క్రియేట్ చేయలేను కదా. ఆస్ బెనాల్, క్లీషేడ్ ఆస్ ఇట్ సౌండ్స్, ఐ హావ్ టు సింగ్ మై ట్రూత్. అంతకు మించి చేయగల్గింది ఏం లేదు. క్షణికమైన పబ్లిక్ ఆకొలేడ్స్ బెటరా, లేక క్షణికమైన ఖుల్కే ఖుద్కే లియే రాస్కునే సుకూన్ బెటరా అన్నది ప్రశ్న. ఇది చేస్తే పక్కాగా మొదటిది దక్కుతుంది అన్న గారెంటీ ఉంటే అదే చేస్తనేమో. కానీ అట్ల కాకపోవచ్చు, అయినా సెలౌట్/ ఫ్రాడ్ ఫీలింగ్ అపుడ్ గిన కల్గితే ఇగ బిస్కెట్. దానికన్న గిదే నయంతీ. అసూయ ఉంటది కానీ 'అథెంటిసిటీ' ఉన్నదన్న ఊరట భీ ఉంటది.

హరూకీ మురకామీ ఒక అనెక్డోట్ దొహ్రాయించి తన రాత గురించంటడు, "I’m sorry, but all I have is dark beer." అప్పుడప్పుడ్ అది కాపౌట్ అన్పిస్తది, అప్పుడప్పుడ్ నిజమే కదా, ఒక రచయిత వాడికొచ్చిన దానికన్న ఇంకేం ఆఫర్ చెయగల్తడు అన్పిస్తది. జిందగీల చాలా ఎపిఫనీస్ చూశ్న, గిదీ అంతే. అదొక షార్ట్-లివ్డ్ సుకూన్, మాస్చర్బేటరీ ఆర్గాసం లెక్క. అంతకి మించింది కావాలి, శాశ్వతంగా కావాలి. మొన్న వై బుద్ధిసం ఇస్ ట్రూ గురించి పాడ్కాస్ట్ ల వింటునప్పుడు అతనంటడు, మన బయలాజికల్ మెదళ్ళు ఇవాల్వ్ అయింది మనశ్శాంతి పొందనీకె కాదు, నెక్స్ట్ ఫుడ్, సెక్స్, స్టేటస్ చేస్ చేయనీకె అని. ఐ హియర్ యూ బ్రో అనుకున్న.

కొన్నేళ్ళ క్రితం వశిష్ఠ తన బ్లాగ్ ల నా పోస్ట్నొకదాన్ని ప్రస్తావిస్తూ అన్నడు నేను రాసిన పదాలు తను ఫీల్ అయ్యే విషయాలకి రూపానిచ్చినయని. అప్పుడు కాలౌట్ అయినందుకు జర ఎంబారసింగా అనిపించినా, ఇపుడు దాన్ని ఆబ్జెక్టివ్ గా చూస్తే కాస్త లోతుగ అర్థమైతాంది. నేను మెహెరన్న లా రాయలేను, వెస్ ఆండర్సన్ లా సినిమా తీయలేను - కాల్తది పర్ క్యా కరూ. జర ఉపశమనం ఇచ్చే ఆలోచనేందంటె మెహెరన్నకి, వెస్ కి కూడా ఏ దాస్తోయెవ్స్కీ నో, సాలింజర్ నో చూస్తే గట్లే అన్పిస్తదేమో. బికస్ వైల్ వాట్ దే క్రియేట్ మే ఫీల్ లైక్ మై థాట్స్ అండ్ ఫీలింగ్స్, దే ఆర్ ఆక్చువల్లీ దైర్స్. అండ్ నా బుర్రల అవి పర్ఫెక్ట్ కాబట్టి నేను చేసేదెది డెఫినెట్ గ ఆ స్థాయికి చేరుకోదు. నావి అనెందుకు అనిపిస్తున్నయంటే అవి ఒక షేర్డ్ హ్యుమన్ ఎక్స్పీరియన్స్ నే టాప్ చేస్తున్నాయి. రాగం లీలగా తెలిసిందే అయినా పాట వాళ్ళది. వాళ్ళ పాట మస్త్ నచ్చింది కాబట్టి షేక్ హాండ్ ఇస్త, గలె మిలాయిస్త, రోడ్ మీద నడుస్తున్నప్పుడు హం చేస్కుంట పోత. కానీ గదే పాట నేను రాయాలె, పాడాలె అంటె కుదరదేమో. మేరె ధున్ మె మెర్కొయీచ్ ఎక్ ఎక్ లఫ్జ్ జోడ్ కె, ధున్ సంభాల్తే హుయె గానా బనాన పడ్త. అబ్ ఖుద్ కా గానా కమ్సెకం ఖుద్ కో తు అచ్చ లగ్న నై. ఔర్ జిత్త భీ దునియా భర్ కే గానె సున్లో, ఉన్కో కిత్తా రట్ట మార్నా హై తో మార్లో, ఖుద్ కే గానే కా సుకూన్ తో అలగ్ హీ హై.    

a porous between : the outside and the inside

What a film watching spree it's been. Starting 05-Jun, Sunday, till 17-Jun, Friday, I watched 15 films in a theatre. 11 of those 15 as part of the Sydney Film Festival, which will hopefully shape up into a nice tradition. Here's a brief write-up on all those films in chronological order:

1. Major (Event Marion, Adelaide) - I walked into Major with a sense of dread. I thought I knew what was coming and while that may have influenced my experience of watching the movie, I believe I did try to give it a chance. I'll be succinct about my reservations- I don't particularly like to watch films about patriots especially in the current Indian political climate. From experience, I've come to believe that most of these mainstream films do less to investigate and enquire the phenomenon than to celebrate unthinkingly in jingiosm. Major wasn't as bad as, say, URI, but it nevertheless tried to isolate an individual from the army and celebrate his achievements which is a major (lol, accidental pun) problem in itself. The reason Indian Army is possibly the most celebrated and respected public institution in India is owed to the fact that the armymen are seen to be apolitical and willing to fight for a cause larger than their individual recognition/ ambition. When a particular individual is pulled out of the collective and glorified, notwithstanding the size of his achievements, it seems like an insult to the greater ideal. 

While this admittedly is a problem with the 'what' of the film, I would still have respected the effort if it had done a good job of portraying what it seemingly set out to do: portray the life of this particular military man. And in that respect too the film failed for two reasons: 1. The film turned the major into a standard Telugu film hero. We know all those attributes- confident, heroic, courageous, sacrificing, self-righteous etc. The problem with writing your hero like that is it becomes imperative to turn everyone around him into enthralled fans or nefarious scoundrels. It is hardly palatable in a normal Telugu hero, unbearable when he's talking down to superiors and colleagues in the army. 2. If Prakash Raj's speech in the climax is any indication, the film wanted "not to remember the way He died but to celebrate the way He lived". The film fails in this attempt too as extending the previous point, what you have is not an individual, with specific desires, talents, idiosyncracies and weaknesses, but a type who exists only to be admired and worshipped. The only bit in the entire movie that piqued by interest was a sequence in the Military Academy where he tries to answer what it means to be a soldier. But instead of working towards an answer, the filmmakers are content to provide a stock response and move on. With due respect to the real Major Sandeep Unnikrishnan, the film does no justice to his life and sacrifice.

2. Vikram (Event Marion, Adelaide) - Arambikalama. Now we're talking. When I got into an argument with Shoury about why RRR sucked, he told me that I ought to watch it like a pucca commercial film. Well, Vikram is one way to make one helluva mass film. To take on-board three juggernauts, Fahadh, Sethupathi and Kamal sir, and manage to come out with flying colours is no mean feat. And to do it with such high technical skill and panache is a terrific achievement. Ofcourse, I saw a lot of Nolan influences and Sravani mentioned Lokesh Kangaraj citing Tarantino as an influence (I suppose I now see it in the way Sethupathi's personaility and associates were designed) but it's also very good pucca South Indian masala.

SFF

 3. Uttama (State Theatre) - Amma was keen to watch this Spanish/ Quechua film and I'm glad I accompanied her. I've come to recognise the type - langurous, portraying a larger phenomenon by concentrating on local subjects, long static shots in a village, a tiff between the modern and the traditional, mostly local actors etc. - from my little art film experience but it worked. While the film's a loving portrayal, what deeply stuck were the two lead actors, apparently a real-life couple the director discovered while scouting for the film, who were breathtakingly gorgeous - especially the old lady Sisa. I couldn't stop thinking of Ammamma when looking at her.

4. The Forgiven (Hayden Orpheum) - The first film I booked in this year's festival the moment I saw it directed by John Michael McDonagh. How could I not after The Guard and Calvary. I had to take Sravani as well, telling her since years to watch Calvary ("It's set in Ireland, deals with a murder and has Mad-Eye Moody play the lead - I'm telling you girl, you'll love it"), and we had a 'great fockin time' (channeling my inner McDonagh character). It reminded us how much we seem to enjoy the locale, cultures and foods of the middle-east, and I especially liked the film for its scathing portrayal of the decadent (neo-)colonial elite. While I'd definitely rank his first two films higher, David Henninger is another gobsmackingly brilliant character. Ralph Fiennes is the man.

5. As in Heaven (Hayden Orpheum) - Another one of Amma's picks which I seem to have enjoyed more than she did. Shot in glorious 16mm, the film portrayed one important day in the life of a young girl in a Danish village in the 1880s. One of the film's themes, albeit minor, dealt with the changing social narratives and how science and rationality were slowly taking root in the minds of, atleast, the gentry. I've been thinking on and off about the notion of modernity, the European-kind post-Renaissance/Englightenment, for a couple of years now, thanks primarily to my ACT course, Dr. Velcheru Narayana Rao et al, Dr. Stephen Greenblatt, and reading about/ around Charles Darwin, and the film hinted at some of those preoccupations. I asked the director in the Q&A to shed some light on the larger society which led to one particular character try and make a rational argument but I wasn't satisfied with the answer probably because her film wasn't primary about those ideas.

6. The Music Room (The Art Gallery of New South Wales) - After dropping Amma off at her screeing of Commitment Hasan, I rushed to the Art Gallery to watch a film I was particularly excited about ever since I learnt SFF was doing a Satyajit Ray retrospective. The film was spellbinding in large sections and slightly irritating (owing mostly to the over-the-top acting which I suppose hasn't aged well) in some bits. If I'd seen the film 10, even 5, years ago, I guess Id've been completely enthralled. The story of a decadent zamindar, pawning jewellery to maintain a facade of opulence, would've been right up my alley. I think Ray does a phenomenal job of portraying both the melancholy and the inevitability of a passing age but I couldn't stop asking the question every few minutes - "Why am I watching a film about a character like this"? Yet, I couldn't turn away. I, of all people, don't want to argue that just because something is ugly, or repugnant, a film shouldn't be made about it. If anything, it only highlights the level of Ray's crasftsmanship. And what music, what music, by Ustad Vilayat Khan. I was transported.

7. All that breathes (Event George Street) - I read about all that breathes many months ago in, I think, David Ehrlich's column and was intrigued by it. I'm generally a sucker for anything resembling an Indian ethnographic study and the story of a pair of muslim brothers, Saud and Nadeem, working out of their home clinic in Delhi treating and saving birds seemed too fascinating to be missed. Add to that, when I saw clips from the director Shounak Sen's previous film, Cities of Sleep, I was reminded, for some unclear reason, of Amit Dutta's work and I really wanted to watch the film. So it was a no brainer to book tickets when it showed up in the SFF catalog and the film truly lived upto its hype. We later learned, as part of the Q&A with Nadeem, that it took over 3 years to shoot the film. True to its title, the subject of the film isn't limited to the kites or the clinic, but all living thing that are adapting and trying to survive in the new urban spaces which have encroached on and destroyed traditional wildlands. Its a stunning technical achievement and showed me what the word Anthropocene truly entrails.

"Aasman se panchi tapak rahe hain aur logon ko lagta hain ki sab kuch normal hain" -Mohammad Saud

Also, we spotted Nadeem multiple times in the next few days in one or another of SFF venues and Sravani was keen to ask him to join us for dinner but I thought it would've been a bit too much.

8. Fire of Love (State Theatre) - Rama pointed me to this film when I'd met him for lunch a few weeks ago, and he was so intrigued by the subject that he was planning to come down from Woollongong (where he was set to go for a couple of weeks to babysit a friend's pet rabbit) just to watch it. So I checked it out and both Sravani and I liked the trailer enough to watch it. I liked it but Sravani loved it, the story of a volcanologist couple who worked, and eventually died, together on/ around active volcanoes. Since a large part of  film was put together from the footage they'd shot in the 70s and 80s, the film had that lovely home video aesthetic.

9. The Phantom of the Open (Hayden Orpheum) - One of those feel-good true-but-hardly-believeable stories of individuals who take-on-the-system-with-pluck-and-ingenuity that make for good telefilms to be telecast on weekday afternoons, the movie was funny in parts. The screening was filled with many grey heads, probably from British ancestry, who had a great time.

10. Godland (State Theatre) - A fairly stereotypical European art film dealing topics like colonisation, proselytisation, god's silence, monotheism vs nature worship, Godland nonetheless is an interesting and immersive film. 

(to be continued)

అమ్మమ్మ నువ్వంటె నాక్ మస్త్ ప్రేమ

I miss Ammamma, I miss her terribly. There's ofcourse sadness that she's passed away and that I wasn't there. That she had to suffer so much towards the end. But that feeling isn't too big. What I miss way more is being with her. I miss knowing that if I walk to the front room of the Dilsukh Nagar house, she'd be lying down on the bed watching a Tamil serial. And that I can climb in next to her, nudging her a little to make space for myself, and hug her and go to sleep. Which I did until even the last time I was in India. I miss the smell of coconut oil in her hair, I miss her shuffling walk around the house, I miss her coming to the computer room to bring me tea and leaving it on my desk, without taking a glance at the computer. 

She simply didn't ask what you were doing, that nosy inquisitiveness wasn't in her character. Ofcourse she was curious and she'd ask me about girls I was speaking with on the phone, and people she didn't talk to but wanted to know about. But she was very wary of transgressing, of crossing the line in case a person snapped at her and bluntly told her to mind her business. I think she learnt that lesson the hard way, the bitter way.

I miss her shouts of 'Shyamalaa' and 'Chinnaa' and 'Maheshwari'. I can clearly see the పచ్చబొట్టు of the three dots next to her left thumb, can see the single red glass bangle she wore for most of her later years after Thatha passed away. I miss the way her body would convulse with laughter when someone fell down and the way she'd try to stop it by pressing her palm hard against her mouth; I haven't seen another person who was so amused by a person falling. I can clearly see her gulping down the contents of a coke bottle, throwing it away and burping loudly and saying, "హమ్మ, తృప్తైంది". I can see the vitiligo marks on her forehead and on her knees. 

I remember that evening so clearly: I was in Panineeya in class 5 and I think I had a special class till late or something. So she got me food in her famous green butta and I remember her feeding me పెరుగన్నం with తోటకూర ఫ్రై while I fooled around by hanging to a window sill yapping about something. I haven't seen it but I can imagine the way she must've run down to the house below in Delhi the morning Amma got her fits and bang on the door loudly to fetch help. I miss tucking the loose ends of her saree while she was sweeping the ప్రాంగణం in the morning. I miss taking her to Garden Vareli and how she'd finish her shopping in 5 mins by choosing 3-4 sarees. That's it, no hesitations, no second thoughts, no "I wish I'd picked that one instead" after coming home. And how she, Amma and I would then go to Bata and she wouldn't like anything because they didn't stock Gliders anymore. Then we'd go to Minerva or Chutneys or Dwaraka and she'd order Masala Dosa and Vada and Idly and after polishing everything off and gulping down the last of the sambar say contentedly, "శుభ్భరంగ తినేసా.. హాపీ". 

I just remembered those chocolate donut type things she made a habit of getting me from the cafe opposite Secunderabad Vinayaka Temple to which she went on Mondays for years. It was a routine she cherished: Send Thatha off to school, get ready, walk to Chaitanyapuri bus stop, get into 90D or 86N or occassionally 107D, get down at Secunderabad station, pray in the temple, do ప్రదక్షణ, sit there and eat ప్రసాదం, and then walk around the temple and buy maybe రాగిపళ్ళు or చెరుకు or గేగులు. Then go to the cafe to get my donut and then to Swathi for her full meals. I think she looked forward to those Sundays because she was totally free for that one పూట. I don't think I've known a person who wanted to be as free, as independent as her. 

I can clearly hear తార అమ్మమ్మ's booming voice, calling out from the gate, "వదినె!". My incredible grandmother gave me ten rupees every Monday after coming home from school for years so that I could wash my face, change my clothes and rush to Pani Puri uncle to eat cutlet for 3 rupees and 21 gapchups for 7 rupees. Sometimes when I'd get gapchup parcel for Amma and Amma'd ask her to eat a few and she'd eat 3-4 and say, "చాలు చాలు".

It's eerie how most of my memories are from when I was young. Is it because the older I grew, the less important she became to me? Possibly. As an idea, as my అమ్మమ్మ, she was extremely important. I adored her though not as much as Id've liked in the last few years. As a person, as a full fledged entity she didn't have as much space in my everyday life and thoughts as she did earlier. To a large extent that's because the circle of my own life increased and new experiences and new people became more important. Certainly there was also the aspect of her becoming more aloof, more alone after తాత's passing. I found it harder and harder to engage her in long conversations because she'd want to go back to her TV maybe because she thought I was going to come and go whereas TV was her true companion. 

Our (తాత-అమ్మమ్మ-నేను) Bombay-Pune-Zaheerabad-Hyderabad bumpy bus journey is deeply etched into my memory. I remember the innumerable times she'd try to protect me from తాత or మోనీమామ's scoldings. I remember taking money from her డబ్బుల కాన్. Amma just reminded me of the time she took me to watch Titanic, that's how cool she was. She is. I'm grateful to Purnima garu for recording her voice (her opinion of Tejo-Tungabhadra) and putting it up on Pustakam. 

I was just telling Amma that yeah ofcourse I'm sad that she had to suffer and had to endure such pain especially in the last few months but what I remember now is not the pain nor the suffering nor the fights we had about her TV addiction nor my insistence that we move from the Dilsukh Nagar house to an apartment. They're just present hazily in my head. It's all those beautiful memories I have of her that are gushing out. Like the time in 2019 when I took her for her eye checkup after the cataract operation and we stopped for lunch in Chutney's Kothapet. I think we had to wait for a long time for our order and she became irritable and wanted to leave, but when the food finally arrived I think she enjoyed it. I'll always miss her పూరి ఆలుగడ్డ సాగు and her బగార and రొట్టె కారం బెండకాయి కూర and so much more, but I'll also remember that with immense fondness and love. When I was in school, I'd begrudge classmates who'd go to their నానమ్మ/ అమ్మమ్మ ఊరు for summer holidays. Little did I know that for me everyday was a summer holiday because of అమ్మమ్మ తాత and the దిల్ ష్నార్ ఇల్లు. 

అమ్మ ఇప్పుడె యాద్ చేషినట్టు అమ్మమ్మ నన్ను వాళ్ళ నాయన అనేది. అన్నంక బెదిరిస్తుండె, "చచ్చి నీ కడుపున పుట్టి నిన్ను సాధిస్త బిడ్డ" అని. ఆ ధంకీ మాత్రం మస్త్ ఖుషీగ ఇస్తుండె. నా వరకు నువ్ నాక్ బెష్ట్ అమ్మమ్మ. మస్త్ మిస్ జేస్తున్న నిన్ను. సారీ దూరం పోయినందుకు. ఇందాకట్సంది నువ్వు నా జుట్టు పీక్కుంట తలకాయకి నూనె పెడ్తున్నట్టు తోస్తాంది, "మొత్తం ఎండిపాయె తల్కాయ్" అనుకుంట. నీ మామిడికాయ్ గీకుడు పచ్చడి యాద్కొస్తాంది, తెల్ల మురుకు పచ్చి మజ్జిగ, మనం కోఠీకి పోయి తెచ్చుకున్న చాయ్ కప్పు, సాయి బాబ గుడి దగ్గర టైలర్ షాప్ ల నువ్ నాకు కుట్పించిన అంగి, మధ్యానాలు కాల్చిన పల్లీల్ తినుకుంట హనుమాన్ నగర్ ఇంటి గురించి మనం పెట్టిన ముచ్చట, నువ్వు ఒద్దొద్దంటున్న నేను నీ కాళ్ళకి టైగర్ బాం రాసి వత్తినప్పుడు నువ్ పడ్డ సుకూన్.. ఇలా ఎన్నో ఎన్నెన్నో జ్ఞాపకాలు. బెజార్గుంది కానీ గివన్నీ తల్చుకుంటాంటే మంచిగ కూడ ఉంది.

I love you ammamma and I'm glad you knew it.

దేవుడంకుల్ ఇప్పుడిక్కడుంటలేడు

A poem I wrote a couple of months ago after seeing the horrific image in The Guardian of a fish that seemed to have choked on plastic debris. I sent it to Purnima garu and Rohith, and they thought it was good enough to be sent for publication. I then sent it to Meheranna, with some trepidation, who initially liked it but a few weeks later said it needed to be improved for publication in Andhra Jyothy. By then I was able to see it more objectively and couldn't convince myself that it was good enough to warrant publication, an idea I was enamoured by earlier. 

So here it is. Oh, and one more thing: The first line was my first title for the post that later became the video essay The Godless Universe. It was renamed as earthbound because I was so disappointed with the patchy post that I didn't want to waste the inspired title. Funny.

--

దేవుడంకుల్ ఇప్పుడిక్కడుంటలేడు

ఎటు పోయిండో తెల్వది

ఇగో ఈ నామం గాళ్ళకి అపజెప్పిండట
ఏమో ఎవరో తెల్వది మాకు

కేరళలో ఎవడో లుచ్చగాడు పాపం
ఏనుక్కి బాంబు తినబెట్టిండట
అటు గిన పోయిండేమో

లేక సముద్రంల చిన్న చిన్న చేపల్
ప్లాస్టిక్ ముక్కల్ తిని అరగక సస్తున్నయట
వాటిని సూడబోయిండేమో
మరి తెల్వది మాకేం చెప్పలె

పక్షుల్ గిన ఆసిడ్ బావుల నీళ్ళు తాగి
ఉడికి ఉడుకి సస్తున్నయట
ఆస్ట్రేలియాల అడవుల్
తగలబడుతున్నైయట

ఆర్క్టిక్ ల మంచు ఎలుగుబంట్లు
నిల్వజాగా లేక మునిగి సస్తున్నయట
ఆడేడికన్న పోయిండేమో మరి
ఏం చెప్పలె మాకు

ఏంది ఎప్పుడొస్తడంటవా?
అసలొస్తడంటవా?
అయినా ఆడొచ్చేదాక మనముంటమా ఏంది
మనమే పోం
ఈడ ఏం మిగల్చం
రానీ వాపస్ ఆడ్ని, ఏం పీక్తడొచ్చి

ఇప్పుడ్గవన్నీ ఎందుక్ రా
దా, పక్కకూర్సో
ప్రపంచం తగలబడతా ఉంది
సమ్మగ, వెచ్చగ సలి కాచుకుందం

దేవుడంకుల్ ఇప్పుడిక్కడుంటలేడు
ఎటు పోయిండో తెల్వది మరి

living on the outside

I've tried a few times over the years to try and post more polished work here on the blog. I don't think it has happened even once. Last night I was talking to Amma about wanting to blog of my experience of the Sydney Film Festival (which I'll write about subsequently) and she told me to try and write in a simpler, more accessible form. While I told her I'd try, I also knew that it was unlikely that it'd happen. Primarily, it is because of a problem I have with redrafts. Many of the writing tips I've read stress the importance of editing and redrafting. I understand its importance, I just can't get myself to do it. Probably because I'm too lazy but I'm reluctant to admit that's a big factor here. It seems to be about two different things:

1. Almost none of what I express here is original or beautiful or important or any of the like. I don't mean it with false humility or embarrassment. I feel it in my bones, it is evident to me. The blog is, and has been, a place for me to regularly keep posting on the thoughts and experiences I've had. It is a journal. But then why not just write in a personal diary? I've wrestled with this question quite a bit and have tried writing 'first drafts' in a notebook or a Google Doc to later edit and put up here. That never happens because the piece doesn't seem worthy enough on a second look. Also, if I seem to go off on flights of fancy here, what I write in my notebooks goes beyond the stratosphere. They're just words following words that, more often than not, create a swirl of incoherence. While I, more or less, write the blog for myself, I'm aware that this is a public forum and I must try and be a little more thoughtful. It is the possibility of an audience, of another individual going through this that keeps me conscious enough to try and make sense. By way of analogy, if the notebook is my bedroom, where anything goes and there's no audience, writing here is like sitting in a friend's house after dinner and making conversation. It is not a big social setting for me to feel the expanse of my ignorance and futility acutely but a place I'm comfortable in that also demands a certain social decorum. Then why not make it more accessible like Amma says? That brings it to my second point.

2. Part of it is arrogance, a (misplaced) sense of individuality; A desire to leave behind my most 'authentic' being as if anyone cared. Part of it is the fear of requiring to say something more useful if I expect an audience to pay attention; This way I can say, defensively, that these are idiosyncratic ramblings and I didn't ask for a readership. Part of it is the incredibly stupid desire to preserve anything that comes out of my head because of its 'uniqueness'. Part of it are the mottos from half-remembered writing manifestos I used to read years ago- that Form is Content, that it is a writer's duty to expand the realm of what's possible and acceptable etc. Ultimately though, this blog is my first version of my history. And in that sense, it is an attempt to capture as closely as possible what's going on inside me when I'm writing it. I both care and not care about a readership. I care because I don't want to be trapped in my solipsism, become a madman who's intelligible only to himself. I sometimes do feel happy when I get appreciation for something I've written (including from a surprised future me). And I don't care because I don't think I know enough to address a public, have enough 'content' in me to 'communicate effectively' to others, I don't want to see myself as a sellout especially with how I write. I don't care too much about an audience because I live in a Post-Modern world where the notion of the self has grown so large that people are only thinking of their stories no matter who's they are reading. And in such a world, the notion of writing for an audience disintegrates. Occassionally, I convince myself that what I'm doing here is like a Platonic Dialogue, an act of thinking in public. If anything of value can be gleaned off all this, it is not at the level of the post but at the level of the entire blog. I've tried to explore where a thought comes from and what shapes it takes before leaving my orbit.

I've long dreamt of being a writer and filmmaker. It's my greatest fantasy. Over the years, I've learned that I don't have the talent nor the perseverance to achieve it. Which is fine. Truth be told I was enamoured more by the glamour and celebrity of those identities than the craft and the art themselves. I can't seem to redraft and tinker and improve because I'm no writer. I'm a blogger and that is the process I enjoy, that I think about regularly, that I am happy about. My talent, whatever little I may possess, is not a writerly intelligence but articulation. I'd like to believe I have the ability to think fairly comfortably in words and be able to transcribe them unadulterated. It is the art of conversation, especially with the self, that comes naturally to me. And I'm more than happy to cherish that gift and explore the possibilities it offers. 

The blog like is a little space in a corner in Lamakaan where I'm having a conversation with myself. And if a few people who're going past want to stop and listen in for a few minutes, I'm happy with that. If not, then atleast it gives me a chance to perform in a public space outside of the confines of my own head, almost like an improv actor on stage, and for those minutes and hours, I'm a happy man. I'm content with that arrangement. 

--

I seem to have a thing for seminars and festivals. They give me immense joy. Specifically if they're offline, in the real world. I feel like a kid in numaish. Traversing that physical environment among groups of people, the excitement at the prospect of learning and experiencing something new, and a sense of community (albeit briefly) make me feel extremely alive and invigorated. I'll try to write brief notes on the 9 films I saw, in chronological order, as part of SFF 2021.

1. Memoria - There is a long scene in the first third of the film which I think is filmmaking of the highest order. The Tilda Swinton character is talking with a sound engineer, trying to get him to recreate the deep, booming sound she's been hearing. Weerasethakul handles it with such assured steadiness that I was drawn in so completely into the act of listening to a series of sounds, noticing subtle variations and trying to match it with the original sound. It is an incredible scene. 

I really enjoyed the film despite dozing off for a couple of minutes during its extremely slow third act. It brought a certain calmness to my mind and pushed me to observe and collaborate with the happenings on the screen. Equally importantly, I think it also helped me learn how to watch 'art' cinema. I'd always assumed that when you're deeply involved in a film, you forget the passage of time. Memoria forced me to pass consciously through the thick, viscous texture of time, almost like passing through a wall of jelly. And I felt refreshed at the end of it. There is only one way I can rationalise the enjoyment of Slow Cinema: To live in the modern world is to compulsively seek entertainment and distraction. It is hard to be truly, deeply, relaxingly bored because your smartphone keeps interrupting it. The antidote to intrusive cinema then is involving cinema. And watching Memoria taught me that.

2. The Drover's Wife The Legend of Molly Johnson - I picked this film because it seemed to deal with Australia's colonial past. It wasn't a bad film but I don't think I can recommend it. It was also the most mainstream of the films I saw in the festival. 

3. Mandabi - This 1968 Senegalese film was a conscious choice. Most of the films I generally watch are American, European or Indian, and a film festival seemed like the right place to expand my horizons and try something I won't watch otherwise. I enjoyed the film, mostly its bright, colourful images and Makhouredia Gueye's performance in the lead role. I have immense affection for a certain kind of tropic, sunny landscape (especially Caribbean) and Mandabi had many shots, particularly because they weren't self-consciously reaching out to me for compliments, that cheered me up.

4. Quo Vadis, Aida? - Sravani really wanted to watch this film after she discovered it was about the Srebrenica Massacre which she'd read a bit about a few months ago. I think its an important film, an interesting film and Jasna Duricic was incredible in the lead role. I also have a thing for erstwhile Soviet countries (maybe that also explains my abstract affection for townships) and the physical structures in the film were captivating.

5. Cow - Andreas Arnold's non-narrative documentary on Luma, a cow somewhere in a dairy farm in Britain, was the dare of the festival for me. A large portion of the film (a bit of the time is spent with one of her calves) is either focused on Luma or show us her subjective gaze with no context or voiceover and not even background music in the first half. It was a really good experience, including the queasiness I felt multiple times because of the jerky, intrusive camera angles. Setting aside its political and economic messages, which interestingly the film doesn't tell you and we fill in from our knowledge of news reports, what the film does wonderfully well is not let you avert your gaze away from another being. It forces you to see Luma and to imagine what she must be thinking and feeling. Apart from a shot of the fireworks, that in my opinion was misplaced, the film is a great achievement for keeping you engrossed in the life of a cow for 90 minutes.

6. Where is the friend's house? - Probably my favourite film of the festival. This 1987 Abbas Kiarostami film, my first time actually watching a Kiarostami, is gold. And what a find Babak Ahmadpour is! An incredible film and one I think every kid should be shown. The fable-like quality of the film, its gentle rhythms, the gorgeous score, the characters - just the pleasure of being in the cinema with a couple of hundred others, laughing and gasping together, entranced by the film while also being aware that you're sharing with experience with others, and feeling grateful for the innocence and sense of justice that children seem to possess. The last shot is a work of genius and probably one of the very few instances in my experience as an audience where I felt the entire theatre gasp, cheer and applaud instantaneously.

7. Drive my car - A film I picked because it was based on a Haruki Murakami story. I really enjoyed the film. I thought Ryusuke Hamaguchi was able to capture the psychosexual texture of Murakami's stories really well, especially in the long prologue. Even now, thinking of Oto's scenes is giving me a tingling pleasure. Later the film expanded into a lot more and went places far and wide. I especially loved the segment with the mute artist. While coming out, I felt like having taken a long, fruitful journey. We live our little lives, with our little social circles and assume that that is what the world is like. Good journeys and artworks bring us out of that self-confined space and give us a glimpse of the much, much larger world that we are a part of. And I felt that at the end of this film. 

8. River - Easily the worst film of the list. Probably one of the worst films I've seen in a while. Being the self-proclaimed climate change conscious liberal signaller that I am, it was a no brainer to watch this film that's ostensibly about rivers and how they're being impacted by our actions. The decision was made even easier when I learned that it was written by Robert Macfarlane and narrated by William Defoe. What a waste it was. I came out of the theatre not having learnt one new thing (except one fact about sediments), not felt one genuine emotion (except that of intense irritation) and was left underwhelmed by every one of those desperate-to-awe images. Not one memorable image in a film about nature. The bland, postcardish aesthetic of the images worked only to reinforce my belief that it is not the size or the scale of the spectacle that makes things great or epic but the breadth of the ideas that are being conveyed. Macfarlane's words were so flat, so devoid of feeling, so unimaginative that all of Defoe's pregnant pauses only underscored their triviality. 

9. The Hand of God - The first Paolo Sorrentino film I saw was The Great Beauty in the 2013 edition of the Chennai Film Festival. It was probably the best film I saw there. Most of my favourite artists are my favourites because they seem to be creating art that no one else is. It isn't that they are the best at something; It is that no one else can even comprehend that 'something'. Sorrentino's incredible ability to portray the effervescence of deeply moving aesthetic experience and the melancholy accompanying it is on show again in The Hand of God. This coming-of-age is less a portrayal of that phase in real-time than a middle-aged man's recollections of his last childhood summer with all the accompanying golden hues and deep, heartful laughs. The glorious visuals brought to mind our Italy trip and how the nature of light itself seemed to be so different, so sensuous there.

I've had a great, great ten days, and thanks to Sravani's encouragement watched a couple more films than planned, and I'm still surprised at the unalloyed pleasure I feel at having gone to the theatre and watched so many films. Ah, how fortunate it is to be able to watch, feel, think and discuss art cinema.

నాదీ భారతీయ సంస్కృతే

 My thoughts and counter-arguments to these set of Garikapati Narasimha Rao's video clips. For context, please watch the clips before reading.

 --

1. "..పంజాబీ వరకు పర్లేదండి.. అది భారతీయ సంస్కృతి.. పైగా నన్నడిగితే దాంట్లో కవరేజ్ ఎక్కువ.."
ఎవరు చెప్పేది భారతీయ సంస్కృతి? దేశంలో ఎన్నో కోట్లమంది ఆడవాళ్ళు చీర, పరికిణీ, పంజాబీ సూటు వేసుకోరు. వాళ్ళంతా భారతీయులు కానట్టా? ఒక ట్రెడిషన్ ఫాలో ఐతే భారతీయులౌతారా, లేక భారతీయులు చేసేది కొన్నాళ్ళకు ట్రెడిషన్ అవుతుందా? కట్టు, బొట్టు, ఆహార వ్యవహారాలు మొ|| సమాజంలో ఏర్పడటానికి, ఒక వ్యక్తి అలవర్చుకోటానికి ఎన్నో కారణాలుంటాయి. మరి అలాంటప్పుడు ఒక గిరిగీసి ఇది భారతీయత, ఇది కాదు అని చెప్పటం ఎలా సాధ్యమౌతుంది? మీరు చెప్పే పంజాబీ సూటు మరి ఇండియాలో పుట్టలేదే. అది మిడిల్-ఈస్ట్ నుండి వచ్చి ఇవాల్వ్ అయింది. అసలా మాటాకొస్తే 1940ల దాకా కేరళలో అప్పర్-కాస్ట్ ఆడవాళ్ళు బ్లౌజులు వేసుకోక పోయేవాళ్ళు. మరి వాళ్ళది కాదా భారతీయ సంస్కృతి? అయినా జీన్సు పాంట్లు వేసుకునే వాళ్ళకే/ వాళ్ళవల్లే రేపులు జరుగుతాయంటే, ప్రతి వెస్టర్న్ కంట్రీలో 24 గంటలు రేపులే జరగాలే? ఎందుకంటే అక్కడి ఆడవాళ్ళు అవే వేసుకుంటారు కనుక.

2. "..అమ్మాయిలకి చెబుతున్నా తండ్రి స్థానంలో చెప్పాలి కాబట్టి.."
వద్దు సార్, మీరు తండ్రి స్థానంలో కూర్చొని చెప్పకండి. మన గొడవంతా ఆడవాళ్ళని తల్లులుగానో, బిడ్డలగానో, చెల్లెళ్ళగానో ఒక straitjacketలో ఉంచటం. అప్పుడు వాళ్ళకి మనుషులుగా ఏజెన్సీ, లిబర్టీ ఇవ్వాల్సిన అవసరం లేకుండా. సాటి మనిషిగా గుర్తించి మంచి చెడు మాట్లాడండి, చర్చించండి, తెలుసుకోండి. లేదు మీకు చెప్పే స్థానంలో కూర్చోవటమే ఇష్టమంటే అబ్బాయిలకి చెప్పండి, "మీరు పద్ధతిగా ఉండండి, అమ్మాయిలని గౌరవించండి, అవతలి మనిషిని objectify చేయకండి", అని చెప్పండి.

3. "..అందమైన అవయవాలు పొందిగ్గా కనబడుతూంటే కుర్రాడెవడైనా ఊరుకోగలడా అండి"
మీరు ఆ స్థానం లో కూర్చొని ఇంత అసహ్యంగా మాట్లాడుతున్నారు కాబట్టి మీకు అర్థం అయ్యే పరిభాష వాడే ప్రయత్నం చేస్తాను: మీరు కొత్త కారు కొనుక్కొని ముందుగా పూజ చేయించటానికి గుడికెళ్ళారు. అక్కడ కారుని గుడి బైట పెట్టి అర్చన టికెట్టు కొనుక్కోటనికి లోపలికెళ్ళారు. అసలే చిన్న రోడ్డు, మీ పెద్ద కారు సందుని బ్లాక్ చేస్తోంది. ఆ రద్దీలో ఓ కుర్రాడు బైకు మీద అజాగ్రత్తగా వెళుతూ మీ కారుని వెనక నుండి గుద్దేసాడు. పరిగెత్తుకుంటూ బైటికిచ్చొన మీరు వాడిని పట్టుకొని వాయించేస్తారా లేక అయ్యో అసలు నేను కారు కొనటం వల్లనే కదా ఇంత ఉపద్రవం వచ్చింది, తప్పు నాదే అని సరిపెట్టుకుంటారా?

4. "..అది వాడి హక్కు.."
నాకు నచ్చినట్టు నేను ఉండటం నా హక్కు. వాడికి నచ్చినట్టు వాడు ఉండటం వాడి హక్కు. అంతే కాని నేను నా పాటికి రోడ్డుమీద వెళుతూ ఉంటే హరాస్ చేయటం, సెక్ష్వల్ అబ్యూస్ చేయటం వాడి హక్కు కాదు. నేను ఒకలా ఉంటే వాడు వాడి ఊహల్ని తీసుకెళ్ళి బాత్రూంలో ఏం చేసుకుంటాడు అనేది వాడి హక్కు. కానీ సమాజంలో నాతో అసభ్యంగా ప్రవర్తించే హక్కు వాడికి లేదు. కానీ వాడు హక్కులా ఎందుకు ఫీల్ అవుతాడు అంటే అది మీలాంటి వాళ్ళ వల్లే. అమ్మాయి ఒకలా ఉండాలి, అబ్బాయి ఎలా అయిన ఉండొచ్చు అని తీర్మానించి ఇలా టీ.వీల్లో చెప్పే మీలాంటి వాళ్ళవల్లే.

5. "..ఖాళీలు కనబడేలా.. ఇల్లాళ్ళండి వీళ్ళ దుంపతెగ.."
మరి అవే రూల్స్ మొగవాళ్ళకి అప్లై కావా? మీ ఏజ్ అంకుల్స్ అంతా రోడ్ల మీద మడిచిన లుంగీలు, కట్ బనీన్లతో తిరగరా? అయినా ఇల్లాళ్ళు సరిగ్గా లెరనే అనుకుందాం.. మీకూ పెళ్ళైంది కదా, మరి మీరెందుకు ఆ దృష్టి తో చూస్తున్నారు  వేరే ఆడవాళ్ళని?

6. "..ఎవరికీ ప్రదర్శనలు?"
నిజం ఒప్పుకోవాలంటే నేను ఇదే ఆలోచించే వాడిని, ఎందుకు చేయటం ఎక్స్పోసింగ్ అని. అయితే రెండు విషయాలు 1. ఎవడు నిర్దేశిస్తాడు ఏది ఎక్స్పోసింగ్ అని? తాలిబాన్ లకు బుర్కా కాకుండా ఇంకేదైనా ఎక్స్పోసింగే? రాజస్థాన్ లో పైకొంగు లేకపోతే అది ఎక్స్పోసింగ్. ఎవరు నిర్దేశించాలి? అదలా ఉంచితే మొగవాళ్ళ ఎక్స్పోసింగ్ కూడా ఆపమని మీరు చెప్తారా? 2. పోనీ ఒక అమ్మాయికి ఎక్స్పోసింగ్ చేయలనే కోరికే ఉందనుకో. అయితే ఏమైన చేయొచ్చా? ఇంకో ఉపమానం: మీరు రేపు రోడ్డు మీద పోతున్నారు, ఎవరో వెనక నుండి వచ్చి నెత్తి మీద ఠపీమని కొట్టాడు. ఎందుకురా కొట్టావ్ అని ఆడిగితే నువ్వు హెల్మెట్ పెట్టుకోని తిరగవోయ్ అని సమాధానమిస్తే ఊరుకుంటారా?

7. "..వాడు కుర్రాడు.. శ్రీరామ చంద్రుడిలా ఆలోచించాలంటే వాడి వల్ల అవుతుందా?"
ఓ, మరి ఆడపిల్లకెందుకు చెబుతున్నారు సీతమ్మలా ఉండాలని, అనసూయలా ఉండాలని? ఎందుకు సంస్కృతి, కుటుంబ కుల గౌరవాలు, ఆఖరికి తన ఫిసికల్ సేఫ్టీ బరువు బాధ్యతలు పూర్తిగా ఆడవాళ్ళ మీద వేస్తారు? మొగవాళ్ళకేమో కాస్త మనిషిలా ప్రవర్తించండిరా అని కూడా చెప్పలేనప్పుడు?

8. "..సమాజాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకొని మన పద్ధతి మనము మార్చుకోవద్దా.."
మీకు మీరు అన్వయించుకోలేరా ఈ స్టేట్మెంట్ ని? మీరు మారండి బయట సమాజం ఇలానే ఉందని. ఎందుకంత తాపత్రయం మరి "భారతీయ సంస్కృతిని" కాపాడేయాలని? అయినా సమాజం మారాలని పోరాడకుంటే దేశానికి స్వాతంత్రం వచ్చేదా, ఈ మాత్రం అన్నా power imbalance తగ్గేదా?

9. "..మన భారతీయ సంస్కృతి సమన్వయ సంస్కృతి.."
An insiduous capture of important terms. కొన్నేళ్ళ కింద ప్రభుత్వం ఎవడు national/anti-national అని తీర్మానించినట్టు, మీరెవరు సార్ "భారతీయ సంస్కృతి" మీద copyright పుచ్చుకోటానికి? అంటే మీ guidelines follow కాని ప్రతి అమ్మాయి భారతీయురాలు అని చెప్పుకోడానికి అర్హురాలు కాదా? నేను మీ భగవద్గీతలు, పురాణాలు ఏవీ చదవలేదు. మన రాజ్యాంగం కొంత వరకు చదివాను. కాని నన్ను నేను భారతీయుడిగానే పరిగణించుకుంటాను, బయట పరిచయం చేసుకుంటాను. నేను ఈ పోస్ట్ రాయటంలో భారతీయ సంస్కృతి తోనే సంభాషిస్తున్నాను. మంచి అనిపించేది నలుగురితో పంచుకొని సెలబ్రేట్ చేస్తున్నాను, చెడు అనిపించింది అర్థం చేసుకొని మార్చే ప్రయత్నం చేస్తున్నాను. సంస్కృతి అంటే ఎప్పుడో ఎవరో చెప్పిందే కాదు కదా? దానిని మన బుద్ధితో, సమాజ అవసరాల మేరకు అన్వయించుకోగలిగినప్పుడే కదా సంస్కృతి regenerate అవుతూ evergreen గా ఉంటుంది. దేశభక్తి, సంస్కృతి పై ఇష్టం, గౌరవం మీకే కాదు మాకూ ఉన్నాయి.

10. "..శృంగారానికి అశ్లీలానికి మధ్య గీతుండాలి.."
మంచికి చెడుకి మధ్య గీత మీరన్నంత క్లియర్ గా ఉంటే ఇంక ఇంత ఆరాటం ఎందుకు. ప్రొఫ్ ప్రతాప్ మెహ్తా ఒక భలే మాట చెప్పారు- "మంచికి చెడుకి తేడా అంత ఈజీ అయితే ఒక రూల్ బుక్ ఉంటే సరిపోతుంది. కోర్ట్లెందుకు, ఆలొచించి తీర్మానించే జడ్జులెందుకు? Principles మనకి ఎంత వరకు పనికొస్తాయంటే అవి మనల్ని వివిధ కోణాల నుండి ఆలోచింప చేస్తాయి. ఆ పైన అన్నింటి కన్నా ముఖ్యమైంది మన జడ్జ్మెంట్". దానికి కావాల్సినది మీరెక్కడో కూర్చోని మంచి/చెడు మధ్య ఒక absolute గీత గీయటం కాదు. ఆ గీతని సమయానుసారంగా గీయగలిగే విచక్షణ ఎలా అలవర్చుకోవాలో ఆ thinking tools ఇచ్చే ప్రయత్నం చేయటం.

11. "..శెనగల్లా వధూమని తన కోరికలని దాచుకోవాలి.."
జీవితమంతా ఆడవాళ్ళ desiresని, agencyని police చేయటమేనా పని? మొగవాడే వాడి కామాన్ని, ఉద్రేకాన్ని జాగ్రత్తగా పొందు పరుచుకోవచ్చు కదా? ఒకసారి ఆలోచించండి.

12. "..చీర కట్టుకొని పద్ధతిగా ఉన్న అమ్మాయిలని వాళ్ళేం అనరు.."
ఆరేళ్ళ పిల్లలు, అరవైయ్యేళ్ళ పెద్దలు ఏం చేసారు మరి అని అడగాల్సి రావటమే ఎంతో బాధాకరంగా ఉంది.

13. "..టీ-షర్ట్ల మీద నినాదాలు చూసి.."
పాపం instructions follow అవుతున్నారా? 'ఆడవాళ్ళకు మాత్రమే' అని సీట్ల మీద రైల్ కంపార్ట్లమెంట్ల మీద ఉంటే మాత్రం అవెందుకు అనుసరించట్లేదో? ఏం సార్ ముందో కెమెరా, మైకుందని ఏది పడితే అది మాట్లాడితే ఎలా?

14. "..వేషాలు మారితే తప్ప అత్యాచారాలు మానవు.."
మరి మీరు చెప్పేదే నిజమైతే, 60-70% రేపులు ఇంట్లోవాడో తెలిసిన వాడో చేస్తాడట. దానికేంటి సమాధానం? స్త్రీవాదుల మీద విరుచుకుపడ్డారే, ఒక్క స్త్రీవాద పుస్తకమైనా చదివారా? వాళ్ళ కథలు విన్నారా? రేప్ కల్చర్ మీద, వుమెన్ హెరస్మెంట్ మీద ఎంతో మంది చేసిన రీసర్చులు చదివారా అసలు sexual harassment మీద మాట్లాడటానికి?

15. "..అత్తగారి వల్ల..డబ్బున్న కుర్రాళ్ళు.."
Random. ఏదన్నా statistical backing ఉందా ఈ claimsకి?

16. "..ధర్మం కోసం సంఘమేది?..ఏది ధర్మమో దాని కోసం పోరాడతాం.."
అదే కదండీ గొడవంతా. మీరు ఇది ధర్మం అంటారు, ఇంకో మతపోడో కులపోడో వచ్చి ఇంకేదో ధర్మం అంటాడు. అందుకే కదా liberal democracyలో individual rightsకి పెద్దపీట వేస్తూ రాజ్యాంగం రాసుకున్నది. నీకు నచ్చినట్టు నువ్వుండు ఆ హక్కు నీకుంది. కానీ ఇంకో మనిషికీ అదే హక్కుంది. అవును సొసైటీలో అంత తేలిక కాదు అంత individually delineatedగా బ్రతకటం. అందుకే కల్చర్, ఎడ్యుకేషన్ వగైరాలు. దానిలో భాగంగానే ఏదో మంచి విషయం తెలుసుకోవాలని ప్రజలు మీలాంటి వాళ్ళ ప్రోగ్రాములు చూసేది. మరి దానికి తగ్గ మాటలే మీరు మాట్లాడుతున్నారా?

ప్రజల మీదా బాధ్యతుంది ఎవరో పండితుడట చెప్పాడు కదాని ఊరేగటం కాకుండా, మన ఆలోచనల్ని, అనుభవాల్ని, విచక్షణని, వివేకాన్ని ఉపయోగించి మంచి చెడు నలుగురితో చర్చించటం. ఆ చర్చలో పాల్గొనాలనే కోరికే ఈ పోస్ట్ కి ప్రేరణ. ఎవరికీ monopoly లేదు సంస్కృతి మీద. మనమంతా ఎలా బ్రతికితే మంచిగా కలిసి బ్రతుకుతాము అనేదే గా మంచి సంస్కృతి. మరి మనుషులు మారుతున్నప్పుడు, ప్రపంచపు స్థితిగతులు మారుతున్నప్పుడు, ఎలా బ్రతకాలి ఎలా మారాలి అనే విషయాలు ever-evolving. అది నిత్య చర్చలో భాగం, నిత్య చర్యలో భాగం. It is the human project. It is on us to remember that we cannot outsource it to anyone- అది PM అయినా సరే, ధార్మిక గురువైనా సరే, కుల పెద్ద అయినా సరే.. ఇంకెవరైనా సరే.

how awesome are books

I had the immense privilege of reading two excellent books in the last few days. I should've been reading sections of Nietezsche's Birth of Tragedy and Walter Benjamin's The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction for my Aesthetics, Criticism and Theory class but I found them too tough and, so in true Dyerian fashion, bunked that to first pick up Mark Fisher's Capitalist Realism (that's been in my reading list for a long time) and Amia Srinivasan's The Right to Sex (which I discovered via reviews and bought for Sravani). Oh how fortunate have I been.

Capitalist Realism tied-in neatly with, and enriched, the subject of the relationship between narratives and society that I've been thinking of in the last few months. The central argument of Fisher's thesis is that since the end of the Cold War and the 'End of History', Capitalism has turned into the most hegemonic ideology in the world. Not only has its ubiqutousness blinded us to it omnipresence, but it has also lead to a failure of our imaginations in envisioning alternate forms of organising the economy, and the society. I was reminded of Fisher's book after listening to this interview about the new Auphebunga Bunga book. And it helped me clearly see what Jameson/ Zizek meant when they said, "It is easier to imagine an end to the world than an end to Capitalism." 

A major part of it ofcourse is the immense inequality and environmental destruction it creates and Capitalism's refusal to neither care about nor be able to do something about it. But the additional reason I found it incredibly valuable is because it gave credence to my thesis that the failure of imagination, of not being able to envision a different world, is ofcourse a bigger crisis than charting a path to it. We seem resigned to our lives and lifestyles, with both its good and bad, and no wonder it feels like the future is some vague, scary vision. We can see the contours of a catastrophe but because we can't chart a path to avert it, we can only get more anxious and thereby more consumerist (as a coping mechanism). 

So many of the ideas that he explored in the book, among them, Interpassivity, Eternal Presentism and Reflexive Impotence are absolutely remarkable. I found that they spoke to my condition, condition of the people I see and interact it, and I highly recommend it. 

I know that I should be writing a more cogent, useful review but I'm currently so excited with all those ideas floating in my head, that I'm unable to get myself to calm down and share calmly. The same applies to the next book.

The Right to Sex is so important, so accessible and so incredibly thoughtful that I have this extreme urge to shove a copy into the hands of everyone I know. The philosophical tools that Srinivasan gifts are so enriching that I'm filled with immense gratitude. 

Each of the six essays in the book deals with a contemporary problem (usually for Feminists, Progressives and even Liberals), sets the context, gives a historical brief and then lays out arguments from many angles. It is the highest kind of scholarship that I've come across and not least because of its unputdownable readibility. I will try to give a brief of each essay, but I recommend you pick up the book and read it. The follows notes are only so that I can reexperience the pleasure of thinking about those ideas:

1. The conspiracy against men: On the #MeToo movement. And how so many men are freaking out that so many innocent men can be, "are being", unfairly blamed and Cancelled on Social Media. After setting out to disprove that specific claim with statistics, elaborating on the inequal hierarchy even in women who're coming out (class, race, caste, sexuality etc.), she convincingly argues that men who're claiming that they assumed what they were doing was normal, and now have been caught unawares and are being punished retrospectively, are still evading responsibility and refusing to admit to their entitlement. She says it is impossible for most men to not know that what they were doing was wrong. They knew but they didn't care because there would be no retribution. And now what's changed is not them suddenly realising that their actions were wrong but that they're being called out.

2. Talking to my students about porn: Super interesting. Because the target demographic of the problem is the generation after me, I didn't relate too much to it personally. Having said that, the arguments around banning/ allowing porn was very interesting, because it can be applied to, say, item songs in Telugu films (which similarly objectify women for the sake of male arousal), and the analysis of how sites like PornHub, which like any major platform/aggregator, while being shaped by people's preferences also then start shaping people's preferences.

3. The Right to Sex: This and the next essay both confronted my self-proclaimed liberal sensibility.

4. Coda- The Politics of Desire: Somewhere in the middle of this essay, Srinivasan asks an amazing question: True, liberalism is about consent and about individual choice, and while it forbids one from imposing one's desires on others, it also stays away from judging people for their desires (and Id've argued rightly so). But it must also be accepted that our desires are shaped by society. Isn't it, then, important to ask what exactly shapes our desires? Why do we want what we want? What impact do the contours created by the majority, with each individual 'choosing as they wish', have on the minority, who for, ostensibly, no fault of their own, wish differently?

5. On not sleeping with your students: I felt she takes her strongest position in this essay. When dealing with male faculty members who have sexual relations with their female students, she again questions if consent is enough. Srinivasan's arguments regarding the role of the teacher, regarding the insitution of learning, and the implications it could have on the psyche of an individual who probably has internalised some notions of right behaviour and is acting consciously, or unconsciously, on them is an absolute masterclass. This is public philosophy on par with what I heard from Prof. Pratap Bhanu Mehta in his class and from Michael Sandel's Justice book.

6. Sex, Carceralism, Capitalism: This essays extends the Feminist movement to Capitalism and tries to show how it might not be possible to create a just world via Neoliberal Economics. In this essay, specific to the de/criminalisation of sex work, she talks about the reformative vs revolutionary axes of politics. I think it's a really powerful distinction to analyse public policy.

The genius of both books, especially The Right to Sex, is its refusal to reach simplistic conclusions and its willingness to complicate all matter political. The stellar achievement though is that that doesn't create nihilism nor escapism. It reinvigorates the mind and reminds us that the world is incredibly complex, most of our political posturing is so simplistic that it causes more problems than it resolves, and to fight against injustice, not only do we need empathy but also education and imagination.

While I feel I have not done justice to either book, my sincere hope is that my enthusiasm is communicated and will make you want to read the books yourselves.

1001 ways to be civilized

The first time I saw Siva, a few years ago, I remarked that it was a neo-western. I hadn't, still haven't, seen any of the original Westerns but the following is what I learnt by cultural osmosis of what the genre signified:

• There is a lawless land.
• An outsider representing law and order, usually a sheriff or a morally upright outlaw, arrives.
• He tries to stay away from the gangs but is reluctantly drawn into a confrontation when he saves an innocent man.
• He then tries to leave the town but by then the citizens see in him a saviour and plead him to stay.
• While he takes on the burden and starts to transform the town, the main villain refuses to change and builds a personal hatred towards the hero.
• The villain then destroys something the hero holds as sacred/ innocent.
• Eventually, the hero is forced to 'act' like the villain and kill him.

Siva follows the template almost to the T. It is an extraordinary film, not just for it's technical excellence and narrative design, but also for the themes and topics it tackles. While rewatching the film today, after listening to the brilliant episode on The Other Banana podcast, I realised that it also does a brilliant job of portraying what I think is one of the foundational problems of a modern, liberal society. 

Namely, how do you deal with the illiberal minority in society that lays claim to power¹? 

Especially, when that minority manages to form a nexus with certain arms of the state. To be fair this is not a problem just with liberal societies. Primitive societies are infact exactly this where a king or a lord or a priest or the head of the family etc. is the illiberal dominant force acting upon the individual. So infact a modern society evolved as a reaction to this. So the problem with a liberal society is not that it desires this sort of an arrangement but while seeking specifically to avoid this, almost always ends up in this state.

This is a truth for most of us experientially. We have seen  the local rowdy who demands Ganesh chanda; The corporator who draws borewell water from the locality and sells it; The Hindutva goon who roams around with rakhis on Valentine's Day; The policeman who gets together with the builder/MLA and causes problems to the landowners. Basically anybody with power who wants something that isn't lawfully theirs. I won't go deeper into this here because I think it's clear to the reader what I'm talking about but I highly recommend Amit Varma's episode with Milan Vaishnav to get an excellent high-level understanding of why there's such a deep relationship between politicians and goons in India.

It is inevitable in any society that there be illiberal folks. Sometimes their fight maybe valid but as someone who celebrates and wants to live in a liberal society, I'd rather they not take over the parliament. Ofcourse it is hard, if not ever entirely right, to divide people into liberal and illiberal types (funnily, group identity is one of the things the liberal in me desists), for the sake of explaining I will use Atishi Marlena's Bell Curve Model:

20% of people in society are fierce liberals and will do everything in their power to fight illiberal forces.

20% of people are illiberals and will try to capture power and oppress others.

60% don't care too much either way but are still individually rational. So they'll try to game the system, but not too much, no matter what its nature. 

The fight then is between rule of law and autocracy. Between civility (all people are equal) and barbarity (power is right). The assumption being that a society is more humane when it veers more towards the former than the latter. 

Stating the terms of discussion as I have creates a picture of a noble army standing at the gates against the hordes of barbarians. That description is not very accurate. The critical difference being that the enemy is within the gates and is looking to take over the citadel. One of the critical safeguards the constitutional founders had for this problem was separation of powers. Ensure that an individual or a small group can never get enough power to become authoritative. Yet the more distributed the power, the harder it is to create consensus and take definitive action. So as some aspects start moving too slowly or seem less accountable or cause resenment in particular sections, it is natural for people to look for definitive, fast-moving reforms especially when that resentment reaches a critical mass. And that in turn makes the figure of the strong-willed king more alluring². But isn't that exactly the kind of autocracy we wanted to get away from in the first place. So what do we do³?

That brings us to the alternative the film, and Plato, offers. The concept of a philosopher-king. Give us somebody with power and strength who can fight for us, while also ensuring that he isn't weak or malicious enough to be corrupted by power.

Ofcourse the law of entropy states that no matter who is in power, eventually corruption will become so deep-rooted that the entire system will collapse⁴. No wonder stories of all great society are called 'The Rise and Fall of'. The question is, What you as a liberal would rather fight - Incoherence or Domination?

¹ It goes without saying that power can be of any nature. It could be about being physically violent, about being majoritarian, group over individual and even claiming an autonomy over religious interpretation and punishing those who don't toe the line.

² I think it is clear at this point that I'm using UPA IIs messy coalition politics, with a weak centre, as one of the primary reasons Modi's 'decisive', autocratic persona seemed attractive in 2014.

³ Amit Varma asks his guests if they believe in The Great Man Theory of history. Dr JP says that history is created both by large, extrahuman factors but also shaped by human actors. I think I agree with him.

⁴ I don't want to sound fatalistic here and say, "Oh in the end all of us are going to die anyway. So what's the point of all this?". To build a good human society is to stave off suffering to as many beings as possible for as long as possible and that is the assumption on which this discussion takes place.

P.S- As is often the case, this piece too started off as a hypothesis before veering off into unexpected directions and ending in a cul-de-sac. Sravani says, and I think she's right, that I have this problem where one attempt at an answer to a question leads to more questions. So in the end I'm left with a bunch of nested open brackets with very few closed brackets. 

I have tried staving this off by sitting on posts in the hope that I will work on them and build something more coherent and finished. More often than not I get bored and it just sits there. So I'd rather post this stuff here not at all as authoritative pieces but simply as acts of thinking in public in the hope they add some value to the world.