Universal Basic Income: A way for a just society

This piece was published in the Basic Income Australia blogs section last week.

--

In his landmark book Justice: What is the right thing to do?, Prof. Michael Sandel presents three important aspects of a just society: that a just society Maximises Welfare, Respects Freedoms, and Promotes Virtue. Interestingly, they are also three progressive checkpoints on that journey. I want to explore the implications of UBI in pursuit of those ends. 

UBI for Welfare

As citizens of a civilised society, we are entitled to expect certain provisions from the state - that there be a rule of law, that there be functioning public infrastructure, and that there be availability of basic education and healthcare. We think that every citizen of the country, irrespective of their circumstances or other forms of eligibility, should be able to access these services. But in a capitalist society, a certain amount of income is needed too to pay for basic necessities and that role is usually fulfilled by employment. While traditionally governments have relied on private enterprise to ensure maximum employability, when economies stagnate or there's a massive downturn of the business cycle, they have stepped in as 'the employer of last resort' (the famed Keynesian policies). Over decades that has transformed into a mechanism like JobSeeker (unemployment insurance or, colloquially, dole) which has been instituted to ensure people have enough money to get by. So in terms of welfare, the intentions here in Australia are present.

Now there are at least 3 issues with this mechanism:

1. With this so-called 'Means Tested Eligibility', the government defines a set of conditions under which a person becomes eligible for payment. While this may seem like an understandable and acceptable policy, it is still a 20th century 'Seeing like the State' conception that may not be applicable to the dynamic, hard-to-categorise realities of the contemporary job market, especially with the AI revolution about to be tacked on. Additionally, a government in power can wilfully choose to exclude certain sections of the population to suit their own agenda. A recent example is the Coalition's decision to exclude university staff from JobSeeker payment during the COVID crisis.

2. This eligibility testing mechanism needs to ensure that 'bad players' are not gaming the system, so it needs a large organisational and technical structure to police and punish those getting benefits unfairly. Notwithstanding the bloat in the government and the expenditure of public money required to do so, we saw an example of the human suffering unleashed by faulty, inefficient and morally compromised actions the state is capable of with Robodebt .

3. This type of eligibility testing also gives a certain section of society the ammunition to malign those seeking benefit as freeloaders or somehow morally compromised or even deserving of their predicament (the former Prime Minister's Lifters and Leaners dichotomy comes to mind). While it can be accorded that a certain section of the population are in a precarious position because of their own failings (whatever they are), studies have shown that structural inequality is a much bigger cause of poverty. Today we have ample studies to show how the nefarious effects of wealth inequality has affected younger generations disproportionately , condemning them to structural poverty. So it is wrong to claim that all those who are poor deserve it. Although the more fundamental question to ask ourselves, considering how rich we are as a country and how unextravagant UBI is (it literally is the basic amount a person needs to get by), is whether we can't provide the basics to each member of our society, whoever they are and whatever they be like.  

UBI for Freedom

The technology philosopher Venkatesh Rao once defined money as something like the best co-ordination mechanism created by humans. It is the fuel that powers economic activity that then promotes human flourishing. It obviously has no inherent value except as the lifeblood of an economy.

When we buy goods or services with money, we abstract away all the creativity, skill, material resources, physical labour into this single unit of exchange. The seller sells all that for money so that they can turn around and buy what they need. Of all the things money can buy it can, and does, buy freedom. When a person signs up for work, more often than not they are selling 8 hours of their day so that they can do what they want to in the other 16 hours. To have money is to be able to choose what one wants to do with their time- it could be time away from any work, or to buy and use goods and services required for personal well-being or enjoyment, or in fact being able to afford resources to unlock one's full potential to make more money or to create something else of value. But the weird thing about money is that it can be passed on inter-generationally within a family, so that gives some of us more freedom to begin with and others less. Freedom to access certain institutions, certain forms of knowledge, certain tools and comforts. And those can turn into staggeringly large advantages compared to those born into lesser money. The economist Prof. Karthik Muralidharan in regard to a country’s educational policies once said, and I paraphrase, "A society does best when all children start with the same resources and then they end up in a place they deserve. But the motive of every parent is to provide their child as much advantage as they can afford. That is the strange paradox”.

Another aspect of money is its information signalling capability. The argument is that since people make transactions of their own free volition in the marketplace, flows of money can be used to gauge what people value most and who is providing the most value, thereby incentivising entrepreneurs to produce most of what's in demand. It is the ability of individuals to participate in the marketplace that encourages them to buy and sell, thereby increasing their income and wealth while also providing what society values most (the famous 'Double Thank you Moment'). But what if an individual is locked out of the marketplace because they hardly have any money to even have their presence felt. That is what poverty is- it is an exclusion from the realm in which one can get rich. In a society that stringently upholds rules and rights of private property ownership, do we define those who don't have property and have been locked out of the legal methods to try and acquire it as non-citizens? And that's only one side of the equation; On the other side producers who stand to benefit from the sale of their goods to those in need cannot do it because those without money are not able to voice their preferences- because the only way to do it is via money.

And this is where the initial co-ordination characteristic of money comes in- it is of no good except as a way for society to communicate with itself. UBI seeks to correct the flaw in markets by providing those in most need to voice what they want. It is foolish to expect citizens of a society to have real political and social freedoms without economic freedom (in fact, traditionally depriving an individual of economic freedom was the most coercive way of curtailing their other freedoms), and like every citizen has a right to vote or be the way they wish to, they should also be able to afford a minimum, dignified lifestyle. 

UBI for Virtue

In a popular TED talk, the designer Thomas Twaites talks about his attempt to build a toaster from scratch - an innocuous, everyday, "dumb" toaster and soon realises that he can't even properly source a few of the 400 or so components required to build it. Fascinatingly, he does not acknowledge what a huge advantage he already has- of all the cumulative knowledge that tells him what a toaster is, how it works and how he can go about building one. That knowledge is part of the commons, a shared bounty that belongs to all. While of course we should celebrate and reward those among us who create something valuable, it is imperative to remember that any new invention is not possible without the cumulative immense contributions of before. We, like bees, are an interlinked and interdependent species, more so as we advance technologically further where the proportion of an individual's knowledge keeps getting smaller in comparison to all the knowledge in the world. The fact that some people can have so much while many have so little is not, largely, because of inherent differences as much as how we have shaped our institutions, how power is so unequally distributed, and dumb luck.

The other aspect of this argument is how the market does not value the contributions of those who are responsible for taking care of the young or the old or the ill informally, or those who are producing work that the market doesn't understand or is incapable of valuing at this point in time- writers, artists, intellectuals, social workers, conservationists who are not necessarily, or entirely, motivated by money but nonetheless use their time and skill creating immense value and contributing to the greater good. Not all values can be, or should be, measured by money and thank heavens for that.

But this too is an instrumentalist argument. At the end of the day, a known fact is that right now in the world, we have the ability to ensure that every human in the world has enough to live at a certain level of dignity- we produce enough that, at least in a material aspect, no human has to suffer. The fact that there is as much poverty then is an indictment of our generation. We cannot let that happen and UBI is a good way for us to ensure that.

majaa aagaya

For the past few months, I've been flitting between two extremes of a certain dichotomy where I try to cut off completely from reading on my phone or computer, watching anything new, listening to any podcasts vs immersing myself extremely into those acts, desperately seeking anything that'll hold my attention for a while. For a week I do one with the first couple of days being super enjoyable until a nagging feeling starts cropping up. Slowly my mind keeps dropping hints at why the other way is the better way until I give in at the end of the week. And I don't give in apprehensively or gently but just jump right in and go cold turkey on the other. That works for a couple of days until the pattern starts repeating. So essentially what that means is that I delete and re-download apps like Evernote, Feedly, Pocket, Libby, PocketCasts etc. multiple times a year. It's bizarre how my mind seems to refuse to learn; also pathetic, exhausting and somewhat, a tiny bit, endearing. Should I just give in to each moment, reading, listening to, feeling, jotting down whatever I'm feeling or do I not let so many moments tyrranise me but transcend these ephemeral sensations and wait for something deeper, more profound, more long-living to approach me. Should I celebrate the atomicity of each individual sensation or desperately seek to extract as much utility from each of them for better narrativisation. Both those thoughts seem to desire the same thing though: clarity, adulation and the right kind of mental quiet.

Of all the sights and sounds and events of our 15-day long Japan trip, the most memorable has been the evening before our return when for an hour around dusk, after they'd closed the temple, Sravani and I sat amidst the crowds at Sensoji and she sang, among others, అందాల ఆమని, మనసౌనె ఓ రాధ, శ్రీ కృష్ణాయను, తెలిసిరామచింతనతో, మనసా వాచా. It was beautiful and like Meheranna writes in ముక్కు, I knew it was going to become a terrific memory right then. I've been thinking of that scene for the last one week and my feeling is that creating memories is also a conscious process, not in the sense that we literally create them but that its almost an involuntary, deeply honed habit (background job) akin to narrativisation that's constantly sifting through and rearranging scenes to create powerful versions. The memory-generating procedure, which in some ways is the act of telling stories to ourselves, follows certain aesthetic guidelines, and to be good they have to have strong images, settings and, most importantly, a certain kind of incongruity that makes them interesting enough to standout. And I sense that rather than create a scene around all the ramen or the bullet trains or the pop culture or the Shinto temples, which are rather obvious, a stronger impression is formed when one puts together a temple in Tokyo and తెలుగు లలిత గీతాలు.

Another interesting aspect for me is that that particular scene is not representative of the whole trip, we only did that once and our trip infact had lot of other touristy and personally exciting events, but acts more like a portal (metonym?) that then links to other aspects of the trip. For instance, when I think of our Italy trip, of all the wonderful sights, the key to opening that (imaginary) room is the evening ride from Ravello to Tramonti, and how I was overawed by the shade of light. And the single image from the Fiji trip is of my swimming laps in the 50m pool as light was fading and people were settling down for dinner amidst candles. Ofcourse, the more I conscisouly exalt them the more they're burnished but the question then becomes do they gain more power or lose all specificity and meaning (a version of semantic satiation).

I read two superb, and unexpectedly related, essays at work last Wednesday- One was Kathryn Schulz's piece on Carl Linnaeus in The New Yorker, and the other one was a long bookmarked essay in Daedalus called The Moral Economy of High-Tech Modernism. Both of them have to do with the link between how we theorise and classify the world, and how if that is only a convenient structure for us to understand or if infact we're discovering qualities that are inherent. Also, possibly owing to the stage of development we're in as a civilisation, both of them are not content with making these first-order remarks. They go on to ruminate about how our assumptions, biases and approaches then shape our own thinking thereby reflexing shaping the fields of enquiry further. While it is undoubtedly interesting, it is also an important question because a lot of our expecations of ourselves and others in our lives comes from the assumption that we're all playing certain roles and need to behave (and feel) in certain ways. But as everyone can attest to, more often than not those categorisations only put us in a straitjacket to curtain our freedoms, whims and erratic(!) behaviours. Which also explains why creating fundamental changes in society are so hard- we don't know what our roles and responsibilities are. And so it is imperative to keep investigating the categories we assign ourselves to.

My enjoyment and learning from both those essays was immensely compounded by a book I'd started reading earlier- Jonardon Ganeri's Philosophy in Classical India: The Proper Work of Reason. I've been reading Prof. Ganeri since discovering Peter Adamson's wonderful podcast History of Philosophy Without Any Gaps during Sydney's 2021 lockdown. While I haven't finished either of The Lost Age of Reason or Classical Indian Philosophy (nothing unusual there, I guess), their basic explanation of the Pramanas (ways of gaining knowledge: Perception, Inference, Analogy and Testimony) and that the six Astika schools being originally six methodologies for understanding and argument is one of the most basic tools (after a basic application of the Theory of Evolution) I use when I'm actively thinking of something. His clear elucidation that reason is a powerful tool that needs to be used judiciously, that Vitanda is the act of undermining the other's argument without being able to offer an alternative of one's own, and that one of the primary uses/ responsibilities of cognition is to be able to integrate the information coming from sensory organs with prior experience to gain a better understanding of reality and thus help one act better by extrapolating have been immensely clarifying. I found so much in common between his explanation and what I'd read in Prof. Anil Seth's Being You (the mind is an internal physiological state thermometer among other things) and Prof. Nicholas Humphrey's The Inner Eye (we look within to better understand how to understand, and predict, the behaviour of others).

Around the same time I discovered Prof. Amit Chaudhuri's super interesting talk called What Kind of Music Is This? In it he says that he wants to write a book with only opening paragraphs. He elaborates it with a simple example: Imagine a man sitting in a room. He's sitting at his desk and maybe looking out the window. It's not yet dawn and quiet, and he's looking out of the window lost in contemplation. And Prof. Chaudhuri says I want to stop there. Because in the second paragaraph the writer has to provide context and reasons to justify him sitting there thinking. The writer has to create a narrative which then has to follow one of the expectant paths, and can only deviate so much even when it wants to. But before that narrative takes over, the original scene of contemplation has immense possibilities. And that's where Prof. Chaudhuri wants to stop. From that opening salvo, he jumps into the differences between Western Music (where representation of an experience or a situation is the primary motive) and Hindustani Music (which does not worry about representation as much as chooses to create a space for something else). Its a somewhat challenging albeit invigorating talk.

Sravani and I also met Senator Mehreen Faruqi for coffee yesterday and she was lovely and super charming. We met her in June at a Greens event in Narrabeen and had been planning this coffee catchup since. I'll probably elaborate on that later.

Today I had a long, multi-hour, incredible conversation with Dheeraj where we tripped over Meheranna, Madhav garu, his upcoming book, Modi, desi reactions to Chandrayaan, Saagara Sangamam, Naipaul, growing old(er) among quite a few other things. We spoke for a bit about form, and both of us felt we had one or more epiphanic moments when trying to understand how we approach a book vs a facebook post vs reading a poem while scrolling online etc. and he said something beautiful- "కథ/ళ అంటే స్వయంప్రతిపత్తి ఉన్న ప్రపంచం ఉండాలె". That felt so true.

Meheranna's new book is coming out పండగహో!

P.S: How long has it been since I sat in the darkness at night and blogged listening to instrumental music - Only Lovers Left Alive and Amelie soundtracks.

P.P.S: Reg the title: Man, Kaala!!

for many things, arigato gozaimasu

As I sit in the Thunderbird 18, from Kanazawa to Kyoto, lulled by the gorgeous rhymths of the train, I get back to thinking about the question of Why One Travels. If one of my fundamental theories is correct, then we do whatever we do for one or more of the following reasons: Utility, Pleasure and Signalling. It is easier to understand the signalling aspect of travel (Oh! look at us we're so worldly and well-travelled) and the pleasure aspect (Being able to get away from the routines and responsilibites, the thrill of seeing new sites and trying new things, the freedom, atleast in theory, that your open day allows) but, being the amateur evolutionist that I am, it is the component of utility that most intrigues me. I want all these sights and smells and sounds and tastes to do something to me, to somehow transform me for the better, to inspire me, to give me memories and data for me to look back later in life and marvel at what all I've managed to see/ do. Understandably though I don't know what the end result should look like. It is, in a way, a pilgrimage only that you're not visiting a shrine with a list of wishes but are going for darshan, to see and marvel and let the deity shower its blessings on you. Its absolutely fascinating, all that we do without enquiring, let alone discovering, what motivates our actions. 

Travel in itself is such a rich metaphor, actually a microcosm, for life itself that it seems little wonder that so many storytellers love portraying journeys. There are moments when I want to get super busy and 'extract' and stuff my mind with as many sights and sounds as I can that I can then use to weave into stories for an audience when I get back home. Other times I want to use the unregimented nature of these days to take a breather and think a bit about my own life and projects I want to work on etc. And there are times when I want to zoom out and just look at the narrative of my own life, and how far I've come in the, especially, last 2 years. Travel used to create immense melancholy inside me- I'd just be overawed at the size and complexity of the world, and how I'd never be able to learn even about a tiny part of it. In the last couple of years though I've started enjoying it a lot more- I'm already making plans to visit Hungary and Czechia this time next year. Ofcourse a part of it is simply how I've changed from being lost a lot in my head to shfiting the focus to more sensual and material pleasures- less theory, more practice as it were. I've replaced guilt with a shrug so that helps too. I definitely read and research less, and strive less to know- This is an aspect I don't appreciate as much but its helping my mental health immensely. Most importantly, I'm not seeking, beseeching answers (clarity & consistency) from life as I used to. Part of it is middle-aged laziness and just walking with the tribe and forsaking some of the individualist streak, part of it is genuine happiness with my activities and dividing life into projects (with all the faults and limitations of that approach) instead of travelling with the big, convoluted, shape-shifting mess in my head, and part of it is something akin to resignation but not that negative- more to do with understanding and accepting my own smallness but not letting it turn into fatalism. I suppose all this is a roundabout way of saying I'm in that state of my life where I'm mentally, emotionally, physically comfortable (ofcourse there are bad days but they're few) and with the intertia has set in a comforting certainty in ones assumptions and priors. Which, when I think about it, makes me slightly nervous and wary because for the first time in years I'm not being somewhat-paranoid and taking my eye off the ball more and more, and I know this is the exact time (as the prophecies in myths tell us) when the black swan event will hit me. I don't know if my act of not letting that knowledge affect me too much is hubris or intelligence.

Tokyo was an absolute blast- the scale of the city is absolutely jaw-dropping. After 4 busy days of ramen eating and 20km-a-day walking and art-gallery-and-museum hopping and street kart driving and sovenir shopping and day trip to Mt. Fuji and bullet train riding and seeing manga-and-anime shops and visiting the Imperial Palace, it was a good respite to spend a much more relaxed day in Kanazawa. Now, onto Kyoto which I'm excited about but put one way I'm content with the trip already- it has been pucca paisa-vasool (I wish there was a less cringe-inducing replacement to that phrase). The Fuji day trip was sort of disappointing reminding us in its commercialisation a lot of the Blue Mountains Park. The mountain itself, despite being only partially visible, was a sight to behold and the Shinkansen onward journey was good fun. But the multi-phased journey, that went on and on for about 3 hours didn’t seem worth it. Having said that, we’d still have been unhappy if on a 15-day Japan trip we wouldn’t have seen Fuji. So dammed either way. But I guess, going back to the long-journeys-are-microcosms thought, not only is some disappointment inevitable but also desirable. Or maybe they're the lies we tell ourselves to make life more manageable which, again, when you think about it, is probably not a bad thing at all. 

I've been documenting the journey with a lot of my 15-second-ish clips that I hope to turn into a film when I get back. By manipulating and working with that material, by aesthetically and interestingly decontextualising those images and sounds, I hope to reveal and communicate a certain part of travel which is about still going through time, as always, but that's spedup or slowed down owing to the newer experiences. One of the interesting things that’s happened to me over the last few months, since the seed of day night day night started to germinate in my head, has been how useful shooting/ writing are to focusing one’s consciousness. I used to think that by engaging in capture meant missing out on a certain kind of expansive pure experience but now I’m beginning to understand how it has its uses, in forcing one to focus on what’s in the frame. It must be said though that what film gives it also takes away. What it provides in spatial context, in the immediacy of being, it takes away in temporal context- material, spiritual, and mythical. Film forces you to see out but I'm not sure if at the cost of seeing in. I'm also logging places and tracing paths on maps because that too will provide a different view into the trip. Finally, because neither of those will provide the most direct access to the thoughts swirling in my head which admittedly are quite few - the medium has changed the fuckin' message - I'm blogging. Now, because my primary focus is on images, I'm not asking interesting questions of history, culture, socioeconomics but spending more time in trying to the capture the sensual experience. I'm both relieved with the lack of incessant chatter in my head and also missing the interesting (atleast for myself) questions and theories that pop up.

P.S- I think part of the reason we buy souvenirs on vacation is because they become totems for the feelings we want to bottle up and take home- both as inspiration and reminder.

er, arty stuff

I made a short film in Apr and May 2023- day night day night. I owe the title to Julia Loktev's film.

Also, between Jan and Jun 2023, I embarked on a solo podcast which only Sravani knew about. I recorded a poem everyday, and while the quality slowly went from atrocious to just terrible, I'm glad I persisted in reading a poem a day- almost a remembrance. 

I owe this title to a John Keats' quote- “Poetry should surprise by a fine excess and not by singularity—it should strike the reader as a wording of his own highest thoughts, and appear almost a remembrance.”

--

Also, I mailed Meheranna a few thoughts after reading DFW's essay on Joseph's Frank's Dostoevsky in Consider the Lobster. His response was brilliant and succinct, and I'll check with him if he's okay with me publishing it on the blog. Until then, here's what I wrote.

--

that old, inescapable question

DFW's writing is dense; And busy. That much is obvious as one starts reading any of his (more accessible) non-fiction let alone his fiction. But when a little closer attention is paid, it begins to appear that the density is just an affectation or style. He usually has just one or two major themes to explore just like most essayists but unlike most his signature move has (had) been to transcribe, if not entirely accurately then atleast consciously, the process of arriving at and departing from various touchpoints. I don't mean this as criticism, infact I enjoy it more often than not, only as observation. The reason he became a zeitgeist-defining writer is because he was able to convey what it felt like to live in a (late-capitalist/ proto-internet) society where the sensory overload was extreme and in which one had to work really hard to get to the crux of one's thoughts.

Let me illustrate my statements by analysing this particular essay. The two main themes of the essay are: how Frank's biography belongs to that old(-fashioned) species, earnest and straightforward, against the more fashionable types (ex: theory-driven, ideologically-motivated etc.)
why Dostoevsky (hereafter FMD) is still relevant and how his 150-year old preoccupations are still grander and deeper than contemporary fiction.

He contrasts Frank's approach from more ideological academic writers, for whom he seems to have special contempt, and uses that 'more genuine' style to comment on FMD's writing itself. DFW thinks that Frank gets FMD, that his reading is the most apt, because both of them put the individual and the conundrums of the heart front-and-centre of their work. FMD is grappling with his debts, addictions, the in-flux social context of Russia, overarching ideological narratives but equally, if not more, he is grappling with more personal (existential, ha!) feelings of faith and morality. And Frank's approach is to consider all of them to explain why he wrote what he did. 

For the same reasons, obviously, DFW exalts FMD because of the passion of his moral dilemmas and the earnestness with which he approaches them. There is no distance, ironic (DFW's pet peeve) or otherwise, between the writer and his characters. There is no post-Joycean obsession with form nor a pathological belief, of the mid-twentieth century, that aesthetics is the only ideology that matters#.

FMD is concerned with the question of How to Live in a rapidly chanding world where older notions of morality and metaphysics are fast losing ground. The essay argues that FMD is the precursor, probably even an important motivation, to Nietzche's thought to whom we can trace back our contemporary atheism (that's actually too strong a word, maybe it should be called the post-faith condition). I don't know enough to comment on that but it does indeed seem like the questions and dilemmas of his time are what we ought to have if only we weren't so fatalistic. 

It is probably too late to bring back that innocent striving by dialing back the cynicism. So what do we do? Not incidentally, considering his preoccupations, DFW tried to make Post-Post-Modernism the way out (what he also called New Sincerity).

In a world where Faith doesn't have much currency, Aesthetics is insufficient, Politics is too temperamental, where do we turn to for, I ask this with a straightface, Moral Instruction? What decides our behaviour cannot be instinct/ myopic selfishness or social conditioning (sanctioning?) alone; So what should fill that space? How do I design/ identify my Dharma as a thinking-and-acting being in the world?

#He has a beautiful line in there about aesthetics replacing metaphysics.

will in the world1

There is a beautiful, beguiling and somewhat dissatisfying line in అలా మొదలైంది when, on being asked how he'd know that he's met his soulmate, the mother tells the son- "నువ్వు డిసైడ్ అయినప్పుడు". కానీ డిసైడ్ అయ్యెదే ఎలా?, not just about the topic at hand but about anything at all. Its a question that's haunted me for over two decades and I've only recently managed to tame it though I don't know if that's a sign of maturity or resignation. 

The surprise Blue Mountains trip gave me enough focused meandering² time to think about and reach a conclusion about this whole question of what to do with one's life - atleast for the time being. The crux of the problem has been the taekwondo between everyday/ hour for itself vs embarking on (and more importantly, finishing) long-term projects. My brain has gotten quite good at finding good rationale for the other when I'm in one mode forcing me to abandon, and abandon again ad infinitum³. I won't get into elaborating on that tussle because 1. its exhausting to think about and, 2. isn't that all I've done across the lifetime of this blog?

The trigger for this phase transition has been the conversation I had with Sravani a couple of weeks ago about wanting to abandon my marathon plans because it was getting tough/ I wasn't making much progress/ well, why should I stick to something I decided many months ago when my present, current, in-your-face immediate self tells me to do something else. Instead of confronting my emotions that have to do with the shame and guilt of abandoning another thing, she coolly and logically pointed at something I somehow never saw- Living everyday for itself, as if it were your last, probably sounds nice and adventurous but it is neither true nor rational. For all days of your life there has been a tomorrow where you've had to pick up from the day before. So to not embark on long-term projects with a Hey, Who Knows attitude is going to leave you worse off on way more days than you'd like. It was so brutal and refreshing in that jump-into-cold-water fashion that I couldn't refute it. I probably would've had a easy escape response to emotional or metaphysical objections but had none for that dose of rationality. Damn, I'd been stumped on my home ground.

The other important bit has been hovering around me for about a year now, something I'd articulated with a lot of pain and struggle in థియరీ & ప్రాక్టీస్ - Theory & Practice, and that I grokked into yesterday while our drive back. It was a beautiful day and I've always sneered at people who obsessively take photos/ videos of their trips but thanks to the day night/ day night project I was less reluctant to start shooting. Which is when a weird truth hit me: that I was more focused on the road and the surroundings when I was looking through a phone screen than when I was allowing it to enter unmediated. So the entire notion of purer (for which I don't have an unvague definition) being better went out the window. I see atleast 2 reasons for that:

1. Like Gillian Flynn puts it in Gone Girl regarding those of us who grew up on tv, that is in essence is our reality and the real-reality only exists to provide raw material to tv/ internet/ other media. I see quite a great deal of truth in this statement. We are shaped and tuned by technologies we use and the more we use something, the more natural that feels⁴.

2. On the other hand, an explanation I was reading on Reddit yesterday seems plausible too- That reality is both too vast and fairly uniform across large chunks of time so when its compressed it gets more intense and so in our heads, when viewed through other media and not just our sense organs, gives more bang for the buck- seems more memorable and deeper. This explanation presupposes that the mind⁵ indeed resembles a computer and so the better the algorithm, the more space and time-efficient the processing and so the better the end result.

That's somewhat of a digression. What I felt at the moment though was that not only does it seem incredibly hard (impossible?) to not curate but also seems illogical to avoid curation⁶, if not obsessively then atleast semi-regularly. I don't know if we are capable of (or even if its desirable) collecting all sights and sounds and ideas and emotions objectively that we can at some later point use to create/ curate our artwork. The only way to go about it is to constantly keep creating (in this sense, theorising) and keep testing those hypothesis. Art is what happens as an effect, both intended and serendipituous, of the imposition of the will on the world⁷.

¹From Stephen Greenblatt's book which I haven't read yet but who's brilliant Tanner Lecture I highly recommend

²From the tagline of Raghuveer Kovuru's short-lived Stream magazine

³It's nothing many people before me haven't grappled with but I doubt if many have communicated it as charmingly and exasperatingly as Geoff Dyer

⁴The Convivial Society, Amusing Ourselves to Death, Capitalist Realism et al

⁵Can I use it interchangably with brain?

⁶"అసలు నరేటివ్ అంటేనే ఇంపొసిషన్. ఏం ఇంపోస్ చేయాలి అని నిర్ణయించేది రచయిత విజ్ఞత. కానీ నా గొడవంతా ఆ నిర్ణయం తీసుకోకుండా ఎలా తప్పించుకోవాలని."

⁷Just to be clear to myself this post right here isn't art. It is an unspooling of thoughts with minor editorial changes. Art is something else, something that's more about the world than about me. I think its also a skill I should develop- looking out as much as I look in.

talking to about myself

Certain young men¹ seem to go through a phase where they feel so alienated from the world that reality almost bears no resemblance with what's going on in their heads. In his introduction to Dr. Kesava Reddy's City Beautiful, Kasibhatla Venugopal touches on the difference between the literary techniques of Stream of Consciousness and Interior Monologue. I think its a very good dichotomy to explain the difference between 'normal' people and these boy-men. All of us have a certain voice in the head that comments on, elaborates and posits on the events happening outside. But for those boys (I could be wrong- it could be all types of people across all ages but in the popular imagination its almost always young men), the monologue² takes over. It in many ways distorts reality because that is the only way for it to feel powerful and special. Now I call it narcissism, it was once called individuality.

The reason I'm able to declare that with such uncharacteristic confidence is because I was one of those young men once, and ofcourse there are still remnants, and those thoughts have come rushing out since I started reading City Beautiful yesterday. I place it next to JD Salinger's The Catcher in the Rye and Tripuraneni Gopichand's Asmarthuni Jivayatra, and the autobiographical personas created by David Foster Wallace and Geoff Dyer⁶. 

I haven't read Catcher in over a decade but I couldn't stop thinking about it while reading this book³. I still remember the afternoon when Dhruti first told me about it. I think it was during the holidays after Inter (or was it 10th? I think it was inter) and we were returning from CMC in Gaddiannaram. It had just stopped raining but the roads were still damp. I was passionately ranting and whining about something as usual⁴ and we'd just crossed the Kanaka Durga temple near Dilsukh Nagar busstop when she said, "You know my dad gave me this book the other day and that narrator never stops complaining throughout. It reminded me so much of you". I think she gave it to me the next day and I remember reading it in a state of daze that evening. It was like encountering a more articulate but more relentlessly whiny version of myself. I was probably both immeasurably grateful (that someone got me) but also somewhat pissed (hey, I thought I was unique). I remained like that for a very long time. 

Then when I read Asamarthuni in my mid-20s, I recognised him and felt some sympathy to his plight, but I also had grownup a little to judge him a little more harshly. I probably enjoyed it more than I let on but when I gave to to Amma with high recommendations, she said it was exhausting. But I knew that guy- I knew the escapism, the confusion, the cowardice, but also the idealism and the romantic heart. I also recognised the self-centredness and the solipsism. The shallow clarity and deeper confusion that comes from reading/ watching haphazardly before forming a strong moral core⁵.

This book is thematically and tonally very similar; Just that in parts its also laugh-out-loud funny. Devidasu's version of Phony is Imbecile so he compounds that word with Telugu and English cusswords. It now strikes me that Raskolnikov is also a hero cut from the same cloth, so is there a larger tradition of the romantic-loser protagonist in Modern Western(ised) literature? 

I am surprised with how much I loved reading the book when I thought I'd outgrown that phase and didn't have time for self-conceited, ironic young men. So it was all the more bizarre when I was reminded of my own Theory & Practice multiple times. I can see that comparing those works with my own story can come off as unearned and arrogant, but if I'm being honest (I'll leave the qualitative judgement to readers), they did feel closely related. My film Based on a True Story is also part of the same universe in that unwordly young guys have delusions of greatness but are also hamstrung by their clear knowledge of lack of firsthand experience. The difference is that those guys were forced to confront their cluelesness more directly because they were dealing with images and stories, not ideas and opinions.

Like a lot of what I write, T&P too came from a place of strong feeling than any conscious agenda so I wasn't able to recognise then how it too sprung from being that teenager and reading Catcher about a decade-and-a-half ago. For all its iterations and the edits Madhav garu made, I think it is a good story and has some really good bits. I still enjoy reading the climactic epiphany and the monologue on the nature of epiphanies because I managed to capture very closely a feeling that I have and love. 

I'm more worldly now, more evolved and a better person I think. That came from coming out of my head and dealing with reality better, trying to understand the way the world works, genuinely caring and wanting to know about people. But it also comes from compromising more, losing idealism, lowering expectations of myself. If I'm being charitable, I suppose this is growing up. So when I see that there remain shades of that person from all those years ago, it feels good. It feels like I've been on a journey, that I have a history, that I've seen and learnt and experienced and changed, that I'm somewhat interesting, that my life isn't all a worthless illusion. That one day if I go on The Seen and the Unseen, I'll have a bit to talk about my personal history and what led to me being me. It means I have a personality and that does sound nice.

¹I should do a post on my favourite Ebert lines. Top of my head- Certain young men from Into the Wild, definition of Epic from Lawrence of Arabia, Rational Men vs Human line from Searching for Bobby Fisher and the one about the loneliness of priests from To the Wonder

²"It is extremely difficult to stay alert & attentive instead of getting hypnotized by the constant monolog inside your head" -DFW

³A large reason for that was Dr. Kesava Reddy mentioning it as a major influence in the foreword. I should probably stop reading forewords first

⁴I remember a phrase from her Orkut testimonial where she said, after listing a bunch of stuff from films to books to people,"..deni gurinchaina gantalu gantalu mottukuntadu". Bless her soul

⁵The liberal aspect of me assures that that's how it should be. But I've lived long enough to realise that that's not an unequivocal good

⁶Funny enough, even though I adore Meheranna's fiction there isn't a protagonist I relate to as much. Some of the images and mental states he conjures are magical and achingly familiar but not entire characters

when you digress from the digression there's always an outside chance of coming back to where you veered off from in the first place

Towards the end of a long, far-ranging conversation I was having with Ant on Tuesday, I happened to utter the rather profound line- "Non-negotiables can wait". We were talking about how, as we grow older, we prefer to stay back home rather than go out to party and get wasted on weekends because you'd rather not play catchup during the week. A large chunk of growing up is learning to say no immediate gratifications. So far, so fair- but the flipside of that temperament is also the reduction of zones of serendipity and thus a foreclosure of transcendent possibilities. What that also does is elevate the tangible over the intangible, and it is no surprise that as we grow older we get more obsessed with money because it genuinely is a terrific tangible medium of exchange. I'd mentioned earlier in that conversation that I'd gone to watch a 35mm presentation of 2001: A Space Odyssey during Easter weekend and he said he loved that film. So at this point I posed him a thought experiment: "If you had to choose between getting to watch that film in the theatre now vs being paid $1000, what'd you choose?". He laughingly said, "Thousand obviously because I can buy a DVD and keep the rest" to which I responded, "See that's exactly the problem. The joy you will get out of watching the film is real, immediate and memorable and yet we rationally choose to take the money. Not because its somehow better but because we've gotten used to exalting the tangible over the ephemeral which nonetheless is real" [Or a version of those words]. We then riffed for a bit on chores and work deliverables and how that permeates a lot of what we choose to do even on holidays and it went on like that for a bit before I had to get off at Parra.

--

Back in the day when we were obsessed with Naipaul, Deekshith told me of an incident where during an interview, he [i.e., Naipaul] pointed to a stack of all his books and said, "Everything I am is in there" and I remember going Aww over it. While it is probably not true (Don't all of us like to believe there's something more to us than what's out there already) and an exercise in delusional arrogance to compare what I do here to Naipaul's work, I sometimes feel the same way about this blog. That all that there's to me is in (if not should be) in here. In his wonderful episode with Amit Varma, Chandrahas Chaudhury says that when he sits down to read a book he does so with a certain sense of respect and humility because when he is encountering the best, most thoughtful version of the writer, it is on him to offer his best version too. I think its a lovely, charming practice. And yet as a quasi-writer, I seem to be incapable of doing that. It seems to me that what I should put forth is not the best version but all of the bad, the ugly and whatever little of the good. While a large part of it comes from my lack of discipline, inability to revise, hubris and frivolousness, atleast a sliver of it is motivated by what Kaufman said in his BFI speech- "..if you’re honest about who you are, you’ll help that person be less lonely in their world because that person will recognise him or herself in you and that will give them hope." I know that that is not an excuse to present mediocre work or half-finished, unapproachable thoughts or a profound lack of craft, but that is probably why for all my failings, I haven't stopped blogging - It is a medium which allows for my short, somewhat self-contained bursts of thought which when seen together hopefully presents a more coherent evolution and worldview. Despite failing repeatedly, even last week I wrote a couple of pieces in a notebook to kick this habit, I'm doing this fairly frequently - comfortable in the knowledge that this the right thing to do. I really don't know if its genuinely my calling or intertia/ addiction but somewhere deep inside I know I'm my most natural self here. And natural is supposed to be good right? 

I have been working on a couple of minor projects since Jan and April respectively. They are non-serious, almost hobbyish and there's not much work involved; I spend like 2 minutes everyday on both of them combined but I've been doing it continuously for many weeks and I'm kinda surprised with my regularity. I must reiterate that quaility of each of those daily components is sub-par but the hope is that the overall mosaic will have enough to atleast protrude above the surface. The idea, again, is not to strive and find the best, and then polish it for presentation, but on the contrary to keep making them, without much thought of artistic intentions and motivations, to both capture the prosaic and cherish the making itself. If something larger/ grander/ deeper can be coaxed out of it, it is a (happy?) side effect. I'd like to feel there's something artisinal about it but even broaching those thoughts is to fall into the artist/ curator trap. It is what it is - a slice of my day that is true to itself with all its faults, follies, cracks, and intentions.

Melbourne, you beauty

01/Apr/2023 | Melbourne 

One of the things that irks me a lot during a discussion, that usually devolves into an argument, is when the other person refuses to consider other approaches/ justifications that are being put forward. It seems to be tunnel vision that prevents them from imagining, even allowing, other possibilities. Neither am I the first person to notice this¹ nor am I myself immune to this phenomenon- as it becomes apparent to me at the end of many passionate conversations with Payal anna. While the stubbornness is somewhat understandable, they are after all our opinions and we've thought and talked about them long enough to both shape ourselves and find good rhetorical tools, I nonetheless find that attitute really troubling for the sake of society.

1. All of us stand on arbitrary ground. Unless you are a genius or enlightened (I'm not sure if there are other categories), the most fundamental, seemingly unthinking, self-evident, axiomatic truths² of our life, are held by a sagging, messy fabric of practices and behaviours that allow you to build the inhabitations of life. We almost never have the time, knowledge nor the inclination to investigate and hit a deeper bedrock, to stand on firmer foundations³. 

2. Parallelly, without that strong foundation, we feel ill-equipped to work towards building towards anything of value. It's like trying to create a business in a volatile political environment; we are reluctant because the chance of what you've built to be snatched away or crumbling down are higher. That creates hedonist infantilism⁴ where our excuse to not spend our lives bringing any change is either because the world's too big or because any change is short-lived anyway.

05/Apr/2023 | Sydney

I had to interrupt the piece at the above point because it was time to go to the circuit and now I don't know where I'd have taken it to. Summarily speaking, I think I was riffing on the impossibility on having to live in a world where I don't have all information and where my actions don't create large-scale changes anyway. Which interestingly was triggered by something else when I wanted to write about how much I loved Melbourne this time around. Yeah, the weather's a bit erratic but the thriving CBD, the layout of parks and buildings, the crowds and the buzz was pretty incredible. 

In other news, I realised earlier that my fickleness⁵ and constantly changing interests have less to do with wanting to understand the world than it is with seeking to replicate the sense of mastery a person who knows his shit exudes⁶.

¹There is a sub-genre of books elaborating on our tribalism in the age of social media

²"..everything in my own immediate experience supports my deep belief that I am the absolute centre of the universe; the realest, most vivid and important person in existence"- David Foster Wallace

³The flipside of standing on shoulders of giants is that we're too far from the ground

⁴"the hippie’s characteristic sloppiness, 'ill-fitting clothes, unkempt appearance and Fuzzed-out psychedelic fascist drug talk, displayed a disdain for sensuality'" - Mark Fisher

⁵"Cam doesn’t change the sheets as much as he changes his personality" - Modern Family

⁶"I was starting to believe that the reason it matters to care passionately about something is that it whittles the world down to a more manageable size" - Susan Orlean

if not the self, then what?

Last evening Sravani and I went to see our first professional play- Bell Shakespeare's Macbeth. While the performances were good and we had an enjoyable evening, what affected me most though were the thoughts running in my head throughout the duration of the play. 

My mind was constantly flipping between watching the performance on stage and the thoughts/ ideas/ memories it triggered. Every once in a while I'd go meta and see myself drifting away from the performance infront of my eyes, and either chide myself for being so self-obsessed or chastise myself for being so unfocused. One train of thought took me from Maqbool to Masala Shakespeare to Stephen Greenblatt to making a mental note to check out Will in the World. Another one was so trippy that I felt amazed to have made that leap in almost-realtime, and which catalysed this post. In the second-half of the play on being told about Birnam Wood having to move before he could be slayed, Macbeth cackles with relief because he knows that a wood moving is impossible. Because I knew that the prophecy would come true, it occured to me almost instantaneously that the wood moving is Macbeth's Black Swan event. It is an epistemic fallacy because he conflates knowing something to be an impossibility with it being an impossibility. After a lightning quick homage to Taleb and Popper, a book popped into my head about which I hadn't thought in months, maybe years - Stanley Cavell's Disowning Knowledge. And my mind did a (imaginary?) somersault at the prospect of independently arriving at the same conclusion as Prof. Cavell (who's book I haven't read, so I'm presuming that's what he's going to talk about). 

This is one half of the story. The other half deals with something I've been going through in the last few days. Ever since I gobbled up Tarantino's novel Once upon a time in Hollywood, I've been picking and dropping books, with exasperation and increasing dread, in the hope that something might stick. Till I decided yesterday morning that the reason for my misery was my desire/ addiction to read which stems less from a desire for knowledge than for more nefarious reasons (avoid surprise/ shock, impress others, navigate better etc.), and so decided to read less and learn more from 'life firsthand'. So I literally sat in the train drinking coffee, looking around and feeling pleased with myself for putting an end to my mental gluttony and also warning myself for getting too pleased because I wasn't sure how long I could stay away from my drug fix.

So I was all prepared to watch the play firsthand, let myself be washed over by the sensations and emotions, and to immerse myself in the play. Only that I could do that for maybe 2 minutes before beginning to drift off on the stream of thoughts. Now my question is this- Which is the real/ most genuine me? Is it the one that's taking in the sights and sounds on stage, or the one allowing himself to be triggered by the sensations and going down rabbit holes, or the one who's watching those two and is tired of mediating between the two? Or is it that the first one is an idiot who is being affected by biochemical reactions triggered by those specific sights and sounds, or the second one an off-putting know-it-all who is so enamoured by what he knows that he refuses to see anything without harking back to what he already knows, or the third one a classic example of the modern self-conscious neurotic who is immobilised because he is so unsure of the right thing to do?

My System 1 answer is that ofcourse I'm all three and what I call myself at any point is the aspect which temporarily wins over the other two; There could be more homonculus me-s fighting it out but thankfully last night there were only three strong enough to come to my attention. This hypothesis comes from shallow readings of Prof. Daniel Dennett and Prof. Douglas Hofstadter and Prof. Anil Seth, compounded with the Sante Fe Complexity Podcast and a few other writers, and that I sorta kinda find useful. I don't claim to understand or agree with it but it gives me enough mental tools to deal better with myself. The System 2 answer is something I know even less of but it seems more romantic and more permanent (which also makes me doubt it more). That comes from shallow readings and hearings of Indian Philosophy and Zen, and states that the real you is beyond these thoughts and the only reason you're not able to see it is because you're too attached to these thoughts. I suppose for convenience sake let's call it the Atma. My first question is obviously - why would the atma, presumably calm and intelligent and real, find it so hard to seperate itself from the mind and the body? There is Karma and Vasanas and Buddhis and all that, but that only transfers the question to one of the many previous rebirths when the atma for the first time got entangled with all of this. Without getting too much into that, simply because I've never put in the effort to explore those topics with dedication, I sort of know experientially that there are uses to that philosophical approach. I can clearly see my emotions being in much better check the less I attach myself to them. For instance, the more I question the reason for my anger, the harder it becomes to hold onto it. So to a certain extent, it seems to be useful in managing myself better. So maybe the same is true for my thoughts as well- the less attached I'm to them, the more open I become. Yet, that gives rise to two problems.

One, the notion of self seems to be inextricably tied with memories, thoughts, emotions, behaviours etc. and without those there seems to be no self at all. So when I say to myself, "Let go of your thoughts", am I not giving excessive importance to one thought at the cost of all others? What if that thought is a master parasite slowly taking over the forest of multitude ideas. What if it is wilful stupidity? I know that's a provocative thought but that's because I'm roasting the popular caricature of enlightenment. Two, doesn't that distancing mean moving away not only from emotions, memories and desires but also, eventually, thoughts and is it possible to live in the world without recourse to thought? Everything I know about the world, rules of language and math and physicality, are thoughts, aren't they, and moving away from all that fills me more with dread than with the joy of homecoming. Maybe that is a reflection of my immaturity and identifcation with the wrong things but that state seems like wilful death. I get the sentiment and I'm sure I, like others, fall on the spectrum between no thought and overwhelming thought/ emotion but I'm not ready to embrace absolute thoughtlessness, atleast not yet; As if the notion of I would survive that rupture.

I suppose the desire for thoughtlessness comes not from wanting to be devoid of all movement as much as being unable to control extreme churn. Maybe it is true that the place from which the notion of I comes is different from sections responsible for other sensations vying for attention. Or maybe it is that the notion of I is a loosely emergent phenomenon that itself shapes and shifts depending on many subliminal causes. I mean eventually the entity that seeks enlightenment is also the self isn't it? Why would it want itself to be annihilated if not for self-loathing? 

I think there's something deeper at play here. Both sides, the material and the spiritual, have individuals I immensely respect and who're trying to invent and communicate tools for expansion and enrichment of human experience. The idea is not to roll myself up like a rock and live without ideas, thoughts and emotions but find ways to live better with them. If anyone wants to argue otherwise, I'm happy to walk and talk; I've discovered it to be one of the best ways to go about it.

So much to read, so much to learn, so much to walk.

..కలగలిపి సముద్రమంటారు

స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః పరధర్మో భయావహః

చాలా ఏళ్ళ కింద ఫేస్బుక్‌లో స్వర్ణకమలం సినిమా మీద నేనొక పోస్ట్ చదివాను. మీనాక్షి సినిమా అంతా నా మానాన నన్నొదిలెయ్యి మొర్రో అంటున్నా చంద్రం మాత్రం తన వెంటపడుతూ, తను ఎలా బ్రతకాలో ఏం చేయాలో చెప్తూనే ఉంటాడు. చెప్పడమే కాదు తన ప్రమేయం లేకుండా తన జీవితంలో చొరబడి మరీ తన చుట్టూ ఉన్నవాళ్ళని ప్రభావితం చేస్తూ ఆ అమ్మయి మీద కొన్ని చర్యలు impose చేస్తాడు. అలా మీనాక్షి individual rights ని, ఇష్టాయిష్టాలని బేఖాతరు చేసిన వాడిని మనం హీరో అంటున్నాము, ఆ అమ్మాయి చివర్లో పరివర్తన చెందితే అది చూసి చెప్పట్లు కొడుతున్నాం. ఇదెక్కడి న్యాయం? అన్నది ఆ పోస్ట్ సారాంశం. అది చదివి కరెక్టే కదా ఇతను చెబుతున్నది అనిపించింది. చాలా ఏళ్ళ తరవాత మళ్ళీ ఆ ప్రశ్నని ఎదురుకొనేంత ధైర్యము, intellectual tools సమకూరాయి అనుకుంటూ..

మన modern, liberal sensibility నుండి చూస్తే ఆ ఆలోచన నూటికి నూరుపాళ్ళూ సమంజసమే. ఆ అమ్మాయి తన మానాన తనుంటే ఆ అబ్బాయి అలా కాదు, నీలో ఉన్నది నువ్వు గుర్తించలేక పోతున్నావు అని వెంబడిస్తూనే ఉంటాడు. Infact, కాస్త provacativeగా చెప్పాలంటే మనం ఇప్పుడు ఏకిపారేసే ఇడియట్, అర్జున్ రెడ్డీ లాంటి సినిమాలు ఎంత anti-feminist ఓ, ఎంత హీరోయిన్లకు ఏజెన్సీ లేకుండా చేస్తారో ఇదీ అంతే. (ఇక్కడొక counter-factual: ఒకవేళ విశ్వనాథ్‌ గారు పాత్రలు switch చేసి హీరోయిన్ హీరో వెంబడి పడేట్టు చేసుంటే అప్పుడు కూడా మన reception ఇలానే ఉండెదా? లేక ప్రకృతిని పురుషుడు అదుపు చేయాలి అన్న remnant thought మనలో ఉండి మనం చంద్రంలోని righteousnessని సులువుగా అర్థంచేసుకుంటున్నామా?). కానీ దీంట్లో హీరో హీరోయిన్‌తో నాకు నువ్వు కావాలి, నీ ప్రేమ కావాలి అనడు. నీలో అపారమైన విద్వత్తుంది, అది బయటకి తీసుకొచ్చే బాధ్యతుంది అంటాడు.  

అయినా కూడా ఆ విద్వత్తుతో ఏం చేసుకుంటుందో ఆమె విజ్ఞానానికి, more importantly, ఆమె ఇష్టానికి సంబంధించిన విషయం. ఒకటో రెండో సార్లు చెప్పే హక్కు కుటుంబసభ్యులకో, స్నేహితులకో ఉంది కానీ, ముక్కు మొహం తెలియని పరాయివాడికి ఏమాత్రం హక్కు లేదు అన్నది వాదన. "నాకు ఈ కూచిపూళ్ళు, భరతనాట్యాల మీద అస్సలు మక్కువ లేదు. వాటి నుండి నాకు దమ్మిడీ ఆదాయం లేదు, ఎందుకూ పనికిరాని చెప్పట్లు, బిరుదులు తప్ప. దానికన్నా ఒక హోటల్లో concierge లా ఉద్యోగం చేస్తే నాలుగు రాళ్ళు సంపాదించుకోవచ్చు, మంచి బట్టలు కట్టుకొని ముస్తాబవచ్చు, అన్నింటినీ మించి సెలెబ్రిటీస్‌ని దెగ్గరి నుండి చూడొచ్చు. అదే నా ఇష్టం, నా కోరిక." (ఈ పాత్ర సాగర సంగమంలోని బాలకృష్ణకి సరిగ్గా 180°). ఇది చాలా ఆసక్తికరమైన dramatic setup.

ఎమియ శ్రీనివాసన్ అనే తత్వవేత్త The right to sex అనే పుస్తకంలో కోరికలు (desires) గురించి ప్రస్తావిస్తూ ఇలా అంటారు: అవును, liberal society లో ప్రతి వ్యక్తికీ తనకి నచ్చినట్టు బ్రతికే హక్కు ఉంటుంది. అది inalienable right. ఆ హక్కు ఇంకొక మనిషి హక్కులకి అంతరం కలిగించనంతటి వరకు ఎవరైన వాళ్ళకి నచ్చినచ్చు ఉండొచ్చు, వాళ్ళ జీవితాన్ని వాళ్ళకి నచ్చినట్టు గడపొచ్చు, వాళ్ళ కోరికలని తీర్చుకోవచ్చు. కానీ మనం అంతటితో ఆగిపోకూడదు. మనం అడగాల్సిన మరి ప్రశ్న: ఆ మనిషికి ఆ కొరిక ఎలా పుట్టింది, ఒక పని చేయాలన్న, ఒకలా ఉండాలన్న, ఒక వస్తువు కావలన్న వాంఛ ఎక్కడినుండి వస్తుంది? అది కూడ తెలుసుకోవాలి.

ఇదే ప్రశ్న మనం మీనక్షిని, "ఏమ్మా నీకెందుకు హోటల్లో concierge గా చేయలనుంది" అనడిగితే ఆమె బహుషా తను చూసి ప్రభావితం అవుతున్న సినిమాలనో, టీవీనో, బయట షోకుగా తిరిగే శ్రీమంతుల వల్లనో అని చెబుతుంది. ఇక్కడ ఒక విషయం స్పష్టం చేయాలి. తనకి డబ్బు సంపాదించి దరిద్రం తప్ప ఇంకేమివన్ని కళల నుండి బయట పడాలి అన్న కోరిక ఎంతుందో, గ్లామరస్‌గా బ్రతకాలి అన్న కోరికా అంతే ఉంది. ఈ ఫీలింగ్స్‌కి diagnosis ఎంతో మంది Marxist thinkers ఇచ్చారు. అందులో ఒకరయిన మార్క్ ఫిషర్ Capitalist Realism అనే పుస్తకంలో ఈ టాపిక్‌ని గాఢంగా పరిశీలిస్తూ Consumerist societies లో desires ని manufacture చేసి images ద్వారా disseminate చేస్తారు అంటారు. అంటే తిండి-గుడ్డ-గూడు-basic మానవ సంబంధాలు కుదిరిన మనుషులు, నెక్స్ట్ ఏంటి? అనే టైంకి అడ్వర్టైస్మెంట్లు ఇది నీకు నెక్స్ట్ కావాల్సింది, ఇది నీ కోరిక, దీనికోసం నువ్వు పరితపించాలి అని వాడి మెదడులో గూడు కట్టుకుంటాయి. అలాంటి కొత్త కోరికలు పుట్టించక పోతే Capitalist Economy చట్రం తిరగడం ఆగిపోతుంది అని వాళ్ళ వాదన.

ఇప్పుడు తను ఎంతగానో పరితపించి పోతున్న concierge ఉద్యోగం దూరం కొండల తీరు; దాంట్లోనూ కష్టాలు లేకపోలేవు అన్న జ్ఞానోదయం మీనాక్షికి ఇప్పుడు కాకపోయినా ఇంకొన్నేళ్ళల్లో తెలుస్తుంది. దాన్నే మనం mid-life crisis అంటాము. అది సహజం. అది తెలియపర్చటానికి చంద్రం అక్కర్లేదు. కానీ ఆ అమ్మయికి ప్రస్తుతం అర్థమయ్యే పరిభాష అదే. అందుకే ఘల్లుఘల్లు పాటలో తన సంతోషం గురించే మాట్లాడతాడు- ఈ చవకైన ఆకర్షణలకు లొంగిపోకు దీనికి ఎన్నో రెట్లు ఆనందం పొందగలిగే మాధ్యమం నీలో ఉంది, దానివైపు దృష్టి పెట్టు అని వాదిస్తాడు. కానీ తన నిజ సంకల్పాన్ని శివపూజకు చిగురించిన పాటలో వెల్లడిస్తాడు. నీ self-fulfillment equation లో సగభాగమే. ఇంకో సగం నువ్వు నిర్వర్తించాల్సిన ధర్మం.  చంద్రం పరితపించేదల్లా ఆ అమ్మయిలో ఉన్న అపారమైన నాట్యసంపత్తి సమాజానికి, దేశానికి అందకుండా పోతుందని. Which raises the more interesting question- What do we owe the world?

ప్రతి సమాజంలో పౌరురాలికి హక్కులెలా ఉంటాయో, బాధ్యతలూ అలానే ఉంటాయి. Traditional Indian thought లో దాన్ని ధర్మం అంటాము. రామాయణం వినేప్పుడు నాకు చాలా ఏళ్ళు ఒక విషయం అర్థం కాలేదు. రాముడు సులువుగా పరిష్కారించ గలిగిన సమస్యలను కూడా ఎందుకు ధర్మం పేరుతో కష్టతరమైన మార్గాన్ని ఎన్నుకున్నాడని. ప్రతి మనిషికీ తన శక్తిని బట్టి, తన అవసరాల బట్టి తనకి నచ్చినట్టుంటూ, కష్టాన్ని తగ్గించుకొని సుఖాన్ని పెంచుకోవాలన్న కోరిక, హక్కు, స్వేఛ్ఛ ఉంటాయన్నది మన core assumption. కానీ దానికన్నా ఇంకో higher ideal కి aspire అయ్యేవాళ్ళ చర్యలు మనకి rational అనిపించవు. ఇది ఎక్కడో పురాణాల్లోని విషయమే కాదు, మన చుట్టూనే ఎంతో మంది ఉంటారు: భారతదేశ సంరక్షణ అన్న abstract concept కోసం యుద్ధంలో పాల్గొనే సైనికుడు, కోవిడ్ వార్డ్లో పనిచేస్తే జబ్బు చేస్తుందని తెలిసినా తన బాధ్యతని నిర్వర్తించే డాక్టారు, తన ప్రాణాన్ని పణంగా పెట్టి ప్రభుత్వానికి వ్యతిరెకమైన ఒక న్యూస్‌ని బయటపెట్టే జర్నలిస్ట్- వీళ్ళందరూ వాళ్ళ ధర్మాన్ని ఫాలో అవుతున్న వాళ్ళే. అంతెందుకు, మన సినిమాల్లో ప్రతీ హీరో చుట్టుపక్కన వాళ్ళ ఆలోచనలని, సూచనలని పక్కన పెట్టి వాడికి కరెక్ట్ అనిపినంచిదే చేస్తాడు. అందుకే వాడు హీరో. ఈ సినిమాలో ఒక తేడా ఏంటంటే ఆలోచన-చర్య అనే రెండు dimensions ఉండేది ఒక మనిషికి కాదు, అవి రెండు పాత్రల్లో చీల్చబడ్డాయి.

మీనాక్షి ప్రపంచానికి ఏం ఋణపడుందని చంద్రం వాదన? Especially, ప్రపంచం తనకి ఏమివ్వలేదని మీనాక్షి అస్తమానం సణుగుతున్నప్పుడు. ఆ అభిప్రాయాన్ని మార్చే ప్రయత్నమే చంద్రం చేస్తూ వస్తాడు. ప్రపంచం/ జీవితం నీకు కావాల్సింది ఇవ్వలేదేమో, కానీ అది ఇచ్చిన ప్రత్యేకమైన బహుమానాన్ని నువ్వు గుర్తించటం లేదు అంటాడు. నీకు కావలసిన దాని పట్ల నీకు వాంఛే కాదు, నీ దగ్గర ఉన్నదాని పట్ల నీకు భక్తి, కృతజ్ఞత ఉండాలి అన్న అభిప్రాయం అతనిది. తను material మాత్రమే చూడగలుగుతోంది, అతను ఆమెకు spiritual చూపించే ప్రయత్నం చేస్తున్నాడు. పద్దెనిమిదేళ్ళు దాటాయి కాబట్టి నా హక్కులు నావీ అన్నది ఆమె సిద్ధాంతం, వయసుతో నిమిత్తం లేదు ఆధ్యాత్మిక పరంగా తను ఇంకా చిన్న పిల్లేనని అతని అభిప్రాయం. ఆ రెండు worldviews మధ్య సంభాషణే సిరివెన్నెల గారి పాటలు కూడా. ప్రేక్షకులుగా మనకి ఆ అమ్మాయి అసహనం, స్వేఛ్ఛాకాంక్ష ఎలా అర్థం అవుతాయో, మీనాక్షికి తన నటవిశ్వరూప సాక్షాత్కారం కలిగించాలనే చంద్రం ఉన్నతమైన అభిలాష మీద కూడా అభిమానం ఏర్పడుతుంది. ఎవరు ఎక్కువ correct?  

And there lies the brilliance of the film. ఇది ఇన్నేళ్ళుగా relevant గా ఉండటానికి కారణం. ఒక good old hero's journey format లో విశ్వనాథ్‌ గారు రెండు competing worldviews యొక్క clash ని ఇమడ్చారు. సినిమా చివర్లో ఒక judgement call చేస్తుంది కానీ దానితో మనం అంగీకరించాల్సిన అవసరం లేదు. (ఇంకో counter-factual: ఒకవేళ భానుప్రియ ధనవంతుల కుటుంబంలో పుట్టుండి, ఇంతే ప్రతిభ ఉండి కూడా నాట్యం చేయటానికి నిరాకరించుంటే? అప్పుడూ చంద్రానికి తన కుటుంబం అంత చనువిచ్చుండేదా?) 

మీనాక్షిలో జన్మతహ (పూర్వ జన్మ సుకృతం అనేవాళ్ళూ ఉండకపోరు) అపారమైన ప్రతిభ ఉంది. తన అక్కకి క్రమశిక్షణ, కళ పట్ల భక్తి, పరిపక్వత ఉన్నా తనకి నాట్యం అబ్బలేదు, సంగీతమే. కానీ తనకి తన ధర్మాన్ని గుర్తించి దానికి తగ్గట్టు బ్రతకాలన్న జ్ఞానం (acceptance అంటారు కొందరు) ఉంది. ఒక చోట, ఒకలా పుట్టినందుకు ఒక పని చేయాలి అన్న నియమాన్ని caste అంటామని, అభినవ సమాజంలో దానికి చోటు లేదని నేనే వాదించాను. కనీ ఇది caste కాదు; అదే అయితే అక్క కూడా నర్తకే అయ్యుండాలి. ఇది purely individual.

అవును మనమందరం individuals ఏ, మన వ్యక్తిగత స్వేఛ్ఛ చాలా ముఖ్యం. కానీ self అనేది ఒక concrete, static entity కాదు; అది porous, dynamic, reflexive. ఇంకో కోణం నుండి చూస్తే మీనాక్షి purely emotional id అయితే, చంద్రం సాక్షాత్కరించిన superego. రెండూ మనలోని కోణాలే. మన కోరికలకీ బాధ్యతలకీ, ఇష్టాలకీ కష్టాలకీ, easy కి right కి మధ్య అనుబంధం అంత తేలిగ్గా తేలదు. ఆ జుగల్బందీయే మానవ తత్వమేమో? 

the somewhat documented life

The unexamined life is not worth living; Maybe, but is the unlived life worth examining?

I remember reading this pithy line a long time ago. 

Is the undocumented life ever lived? That is the question confronting me now. Hours, days, weeks, months are slipping past, leaving no discernable mark, no decipherable clue. Ofcourse there are moments of levity, events attended, occasions celebrated, seemingly unsolvable irritations that eventually dissipate but the next day, the next week it's all a blur, afternoons that blend into each other, nights that disappear completely. The only way to reassure myself of their actuality are the material remnants- office emails, credit card bills, objects bought, notes made, and other people who confirm that whatever I think happened has indeed happened, we did it together. Ebert once wrote that one of the reasons people marry is to have a witness to their lives. That at the end of it there's someone we can look towards to placate ourselves that our life was real, that it wasn't all in our head.

When I sometimes flick through the archives of this blog, I feel surprised that I'd once felt or thought that way. It's not as dramatic as in films, I don't feel it was written by a stranger whom I don't recognise now. I don't think I've changed so much, don't think most people change as radically (atleast that's one of the ideas I wanted to share in థియరీ & ప్రాక్టీస్). The surprise is more pleasant, more subtle, that I once spent all that thought and time thinking about that particular thing- a film, a book, an amateur philosiphical consideration. And that I wrangled with something, something, in the stream of my feelings and thoughts, trying to pin it down, trying to both keep up with and simultaneously comment on whatever it was that was going on in the jugalbandi between my head and external reality. 

Writing is a physical process. It is as much an attempt to create a material artefact as sculpture. It is an attempt to hold the amorphous shapes in your head and before they disappear or distract you, to thrust them through this apparatus called words. It sounds like hunting in the dark. I suppose it is somewhat like that. To roam in the wilderness in the dark, hoping, praying to catch the wily, slippery beast, who's contours you don't know, and which'll disappear at the slightest noise. You can choose not to hunt though, to not put yourself through the wringer.

So why write? Or more generally, why document via blogposts, instagram photos, vacation stories we share at the slightest pretext, our highs and, only slightly less freqeuntly, our lows? Yes, we want to leave something behind when we're gone, we want to be remembered, we want to feel like we've lived good, eventful lives before we die. It seems to me that a large chunk of that desire is just ego massaging. There's also that aspect of celebrating our common humanity, connecting with others when we share. Then there are those among us who feel that documenting and confronting are ways of improving ourselves, to 'become a better version of myself tomorrow'. Beyond all this, I see another reason. 

It is a spiritual practice. It feels awkward using the word especially since the bend I took away from all that a couple of years ago. Yet, I have no other way of describing it. Writing, conscious writing (usually blogging) and not drifting along with whatever comes to mind while journaling, for me is a process of genuine discovery. It is possibly the most conscious activity I do. When everything else ebbs away and it is me with whatever it is that is taking up the most space in my head. It is easily the best high I've ever had because I'm both in control but also willing to be guided, goaded into unventured territory. Yes, it is like hunting- to be purposeful and patient, walking in with the barest clue of what I might confront and come out with at the end, and also to be thrilled to the core at the prospect of toil and a well-earned reward.

It is, in the best sense of the phrase, a labour of love. There are ofcourse many days, when I haven't written anything for months, when I wish writing was easier, or that I post something just because its been really long. I'm sure there are days when I gave into that temptation but I think those days, thankfully, are fewer. Days like today, when this post, for whatever its worth, came out of nowhere almost compensate for those frustrations. The world becomes beautiful and the heart flutters in the breeze. In a TED talk I heard a long time ago, Elizabeth Gilbert talks of a poet who would get the whiff of a poem while working in the fields and her ears would perk up with excitement. Before long the poem would thunder towards her like an incoming train and she'd run as fast she could to grab hold of a paper and pencil to jot it down. On some days, stories like those sound like banal platitudes. 

Fortunately, today is not one of those days.

another year rolls by

I haven't done this in a long while i.e., take out my computer and start blogging. I have a topic in mind, to chronicle my recent India trip which was unbelievably great, but more importantly the desire to simply 'blog it out' and see where it takes me seems to be coming back. Probably it's a product of being in a good mental space compounded by a sense of new-year-new-beginnings. 

I now realise I've hardly mentioned our Fiji trip on the blog which, again, at the risk of sounding cloyingly cheesy, was very good. Just to be able to bask in the sunlight all day, and keep jumping into the pool next to the ocean at the slightest pretext with a bottle of wine always handy - what's not to like. One of the themes I've been thinking of quite recently, instigated by people around me who helplessly exaggerate, is if it's possible to put into words the exact tone and tempo of our feelings. Maybe that's what really great writers do, spend their days chipping away at the superfluous cliches and cheaply available adjectives, analogies and registers to find the language closest to emotion. But most of us seem to, either wilfully or otherwise, be too loud in expressing both our pleasure and consternation. To back to where we digressed from, ofcourse Fiji wasn't perfect, it wasn't like a bloody hotel commercial, there were still other emotions than just banal, advertisement-like joy (incidental but apt companion piece), but it was a great mental space to be in all in all, and something I was able to appreciate and be grateful for not just now but also when I was going through it. Vinaka Fiji.

The trip started off with Sravani and I doing the Satyanarayana Vratam at home and while I'm not a big fan of poojas and stuff, it was heartening to see Amma enjoying herself and hosting over 150 people who came. I'm really happy for the community she found in the new house and am thankful for their support. The next day I met Meheranna, Rajanna and Chaitanya Medi and that sitting turned out to be an absolute hoot. Sravani and I also visited Golconda Fort, like tourists with a guide and all, and it was lovely to accord the respect I do to other cities to my own city. The next week/ ten days was spent around Kittu's wedding and it was great fun meeting and talking to all these people, most importantly Uday anna and Nagesh babai. It was also lovely to see the affection Aparna's mother received from all her colleagues in the special reception and to put it together from what I'd heard about her from Aparna when we first met her. I met Chaitanya Kondapi and Kishore that night, and things were going well until the director of their film came over and forcefully steered the conversation into a boring, ranty realm. Then off to Bangalore where it was wonderful to meet Sravya, Purnima garu, Sandeep, Hareesh, TP/ Ranjitha, Ragini atha, Purna atha folks. The long conversation with Purnima garu was a special treat for she's been exceedingly kind and gracious on this trip (thank you especially for Tejo Tungabhadra; hope to read it soon). Once we came back, more dinners at various houses- Kiran, Anuradha atha, Sarada aunty, Shouri's Akka/ Bawa, Hemakka, Madhu atha interspersed with a visit to the bookfair (where Amma and I had a ball, for once I picked more books I felt like reading than the ones I thought I should- lots of వచన కవిత్వం, and where I spotted Siva Reddy garu and professed my admiration) and our trip to వెయ్యి స్తంభాల గుడి and రామప్ప (Ramappa was stunning). I also had a useful conversation with Srinivas Parimi garu, who I met during Vishnu Sahasranama parayanam in Sarada aunty's house, about a career switch into Bioinformatics. On the fourth, Sravani took me to this gorgeous indie bookshop in Jubilee Hills, Luna Books, and it was wonderful chatting with the owner- especially since the previous day we'd met Gattu, and I spoke to him about the future of Navodaya (with vague, rosy dreams of myself as a bookseller). So, yeah, to reiterate, its been an absolutely terrific trip (I'm sure I've forgotten to mention a few more highlights and not expanded on most of this stuff, not least because these are more shortcuts for me to jog my memory later than a detailed travelogue) and I can't wait to start working on my two new year resolutions.

Earlier today, at four in the morning when I was twisting and turning in bed, I figured that a large part of the reason we choose to write is to impose our presence onto the larger, impersonal world of events. It is our resistance against the transience of everydayness, our attempt to hold onto atleast remnants of all that we see, feel and think, to placate ourselves that all this isn't in vain, a hope that someone in the future might stumble across this and exclaim, "there was once someone like this". 

A few weeks back, instigated by a heated conversation about my Australian citizenship, I proclaimed, somewhat rhetorically, that we are defined more by what we choose to resist and refrain from, than we what we permit and allow ourselves to do. I've got to think more deeply of that statement's import.

I published a story after a long time; Over 8 years since 90s Blues was published in September 2014. It feels very good. For all my guardedness in exhibiting most things I do, I couldn't resist talking about this story while it was in progress and couldn't stop myself from sharing it on WhatsApp when it got published. It felt like a big milestone (the reservations to this exact feeling represented in the story notwithstanding), and I am deeply happy and genuinely grateful to a lot of people.

The following might read like a cheesy faux Oscar speech but I feel indebted to a lot of people for finally getting this out; It does feel like a huge burden has been taken off my chest.

To Meheranna, for the intitial discussion which led me to attempt writing a story after a long time, and parts of which actually appear in the story.

To Purnima garu, for her goodness and inspiring work ethic, and also for the love and encouragement she has for me.

To Sravani, for being the first listener and interlocutor on that long trip to Oran Park, and also for the pride with which she celebrated even minor upgrades.

To Amma, for allaying my fears when I sent her the draft with some trepidition, and for objectively assessing and conveying bits both good and bad.

To Shouri, for reading one of the earlier drafts and telling me that he could empathise, atleast to a certain extent, with what the narrator was going through.

To Dheeraj, who has been most fundamental in bringing this to fruition, and for infusing my life with more youthful preoccupations, frustrations and grand questions.

To Madhav garu, who's first long, detailed, intense response was more flattering than disappointing, and for the time and thought he spent on the myriad messes I called drafts.

To Bhajji, for bringing a certain prosaic charm to proceedings, and for patiently listening to me go on about 'non-events' and 'transcribing life-like digressive conversations' despite suspecting that I didn't really know what I was talking about.

This is also the first time I did quite a few drafts and I'm going to share a few outtakes, which I feel are interesting but didn't fit in the final version, at the end.

--

థియరీ & ప్రాక్టీస్

రచన: శిరీష్ ఆదిత్య

నవంబర్ 2022

“నేను కథలు రాయలేను. దేని గురించి రాయాలి? చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం గురించి ఏం తెలుసు నాకు? లక్షలు ఖర్చుపెట్టి చేసే పెళ్ళిలో అతుకుల చొక్కా వేసుకొని సర్వ్‌ చేసే ఒక వెయిటర్ కుర్రాడి గురించి రాయాలనుకున్నా నిజాయితీగా రాయలేను. అది నా అనుభవసత్యం కాదు. అమెరికాలో మా వలస జీవితాలకి ఇండియాలో ఉండుంటే ఉండే జీవితానికి వ్యత్యాసం గురించి రాయొచ్చు. కానీ అవి కథలు కావు, నాన్-ఫిక్షన్‌లో వచ్చే హ్యూమన్ ఇంటరెస్ట్ స్టోరీస్. రూపురేఖలు భాష ఆహార్యం బట్టి వచ్చేవి సమాజం నుండి అరువు తెచ్చుకున్న సెకండ్ హాండ్ అసంప్షన్స్ అండ్ ఇంప్రెషన్స్. ఇంకో మనిషి లోపల ఏం జరుగుతుందో ఊహించగలనే కానీ ఇది అని తెలుసుకోలేను. ఎందుకంటే అందరిలానే నేనూ నా బుర్రలోని ఖైదీనే…”

“నేనడిగిన ప్రశ్న ఏంది? నీ సోది ఉపన్యాసం ఏందిరా?” నవ్వుతూ అన్నాడు సుదర్షన్ సార్. “నువ్వు ఎందుకు రాయాలి? అని అడిగినా. ఎందుకు రాయలేవని కాదు. అది మొదటి ప్రశ్న. నువ్వు రాసినాక, పాఠకుడు నీ కాలర్ పట్టుకొని అడిగే ప్రశ్న – నాకేంటి? నేనెందుకు చదవాలి నీ కథని, నేనెందుకు వినాలి నీ సోదిని? అని. ఏంటి దానికి నీ సమాధానం?”

“అంటే సార్, నాకు రచయిత అనిపించుకోవాలని కోరిక సార్. నాకు తెలుసు ఏం రాసినా ఎవరూ పట్టించుకోరని. పోని చదివి నచ్చినా అయిదు నిమిషాల్లో వాళ్ళ పనుల్లో, జీవితంలో వాళ్ళు మళ్ళీ నిమగ్నమైపోతారని. ఎవడో పాఠకుడు ఖర్మకాలి నిజంగా వచ్చి, ‘భలే ఉంది భయ్యా కథ’ అన్నా నేను దాన్ని మనస్ఫూర్తిగా తీసుకోలేను సార్, ఇంపోస్టర్ సిండ్రోమ్ అడ్డొస్తుంది. ఆల్‍స్టెయ్‍ర్ మెకెన్‍లైర్ అన్నట్టు మనం కథలు చెప్పుకునే జాతి. కథల వల్ల నాగరికత, కథల వల్ల సమాజం, కథల వల్లనే మనం అనుభవించే ఈ గొప్ప అంతఃజీవితం. ఆ గొప్ప పరంపరలో పాలుపంచుకోవాలన్న కోరిక. కొందరికి ఎలా అయితే డాక్టర్ అయ్యి సమాజానికి సేవ చేయాలనుంటుందో, నాకలా కథకుడై చేయాలనుంటుంది. ఫాస్టర్ వాలెస్ అన్నట్టు మోనోలాగ్ ఇన్ మై హెడ్…

“అబ్బో! ఇంకా? ఇంకేమైనున్నయారా పెద్ద పెద్ద పేర్లు నామీదేయడానికి? ఆయనేమన్నడు, ఈయనేమన్నడు కాదురా. నువ్వేం అంటున్నావో చెప్పు.”

“అంటే, సార్…”

“అసలెందుకు రాయాల్రా నువ్వు?” ఉన్నట్టుండి మారిపోయింది సార్ గొంతు. ఉలిక్కిపడ్డాను. “చెప్పరా!” అంటూ రెండడుగులు ముందుకేశాడు. ఖాళీ క్లాసులో ఆయన స్వరం దద్దరిల్లింది. అదేంటి, కాలేజిలో మేమిద్దరమే ఉన్నాం?

“సార్, అంటే నేను ప్రపంచం గురించి, జీవితం గురించి తెలుసుకొని అనుభవం సంపాదించి అది చెప్తు…”

“హాఁ! ఏం తెలుసు నీకు జీవితం గురించి?” అన్నాడు పక్కనే వచ్చి నిలబడుతూ.

“సార్, అంటే మ-మన అనుభవాలు ఆలోచనలు నలుగురితో పంచు-పంచుకోవాలని,” అన్నాను తల పైకెత్తి ఎర్రబడుతున్న ఆయన మొహంలోకి చూస్తూ. షర్టు చమటతో తడిసిపోయింది, కాళ్ళు వణుకుతూ లేచి నించున్నా.

“ఏమన్నావురా?” అన్నాడాయన నా మీదికొస్తూ. బెంచ్ బయటికొచ్చి వెనక్కి అడుగులేశాను. “సార్ అది, తెలీక… స-సారీ” అన్నాను వెనక్కి నడుస్తూనే. ఆయన మీదికొస్తూనే ఉన్నాడు.

“నీ ఆలోచనలు. నీ అనుభవాలు. ఎవడివిరా నువ్వు? ఏంటి నీ పంచుకోవాల్సినంతటి అనుభవాలు?”

వీపు గోడకి తగిలింది. గొంతులోంచి మాట పెగల్లేదు. ఆయన ఊపిరి పీల్చుకున్నాడు. కళ్ళు మూసి తెరిచాడు. “తప్పదు” అని గొణుగుతూ వెనకాలనుండి కత్తి తీశాడు. నా వొళ్ళు చల్లబడిపోయింది. భయం గుండెని పట్టేసుకుంది, అరుద్దామంటే గొంతు పెగలడంలేదు. కసక్కని కత్తి పొట్టలో దిగింది. చటుక్కున మెలుకువొచ్చి కళ్ళు తెరిచా. ఎక్కడున్నానో స్ఫురణలోకి రావడానికి అరనిమిషం పట్టింది. ఫ్లైట్ అంతా మసక చీకటి.

ఫ్లైట్ కుదుపులకు ‘ఫాస్టెన్ యువర్ సీట్ బెల్ట్’ సైన్ వెలిగింది. పక్క సీట్లో కావ్య మంచినిద్రలో ఉంది.

కావ్య వాళ్ళ తమ్ముడి పెళ్ళి పనుల్లో బిజీ అయిపోయింది. నేను కాసేపలా వాళ్ళింటికెళ్ళొచ్చినా, రోజంతా ఇంట్లో అమ్మ నాన్నలతోనే. హైదరాబాద్‌లో ఇప్పుడెవరూ ఫ్రెండ్స్ లేరు. వాణి పిన్ని సిఫార్సు మీద అమ్మ ఆన్‌లైన్‌లో చేస్తున్న రైకీ కోర్స్ గురించి ఒక సాయంత్రం చెప్పింది- వైటల్ ఎనర్జీ, టచ్ హీలింగ్, ఆరా గురించి, ఎన్నో ఏళ్ళ నుండి సాధన చేస్తున్న వాళ్ళ అనుభవాల గురించీ. ఇలాంటి టాపిక్స్ మీద అమ్మతో ఒకప్పుడు వాదించినంత ఉత్సుకతతో వాదించలేదు. పెద్దగా అర్థం కాకపోయినా విని కొన్ని ప్రశ్నలేశాను.

బట్టల షాపింగ్ కోసమని కావ్య, కార్తీక్‌లతో మాల్‌లో తిరుగుతుంటే మురళన్న నుంచి ఫోన్.

“అన్నా ఎలా ఉన్నారు?”

“బాగున్నానబ్బ. నువ్వెలా ఉన్నావు? సెటిల్ అయ్నరా? జెట్ లాగ్ పోయిందా?”

“హాఁ అన్నా అంతా ఓకే. అంతా మంచిగేనా?”

“ఏం లేదబ్బ, బుక్ రిలీజ్ ఫంక్షన్ వారం పోస్ట్‌పోన్ అయింది.”

“అయ్య, ఎందుకన్నా?”

“ఇంకా పుస్తకాలు రెడీ కాలేదు. ఇంకో నాలుగైదు రోజులు పడుతుందంటున్నారు. అదే నెక్స్ట్ సాటర్‌డే అనుకుంటున్నాం.”

“అరే, అన్నా! ఆరోజే మా బామ్మర్ది పెళ్ళి. అయ్యో!”

“హాఁ, అదే నువ్వన్నట్టు గుర్తు. పర్లేదులేబ్బా ఆ తర్వాతే కలుద్దాం, ఉంటావుగా ఇంకొన్నాళ్ళు?”

“ఉంటాగానీ చాలా ఎక్సైటెడ్‌గా ఉండె మీ ఫంక్షన్ కోసమని. సక్స్ దట్ ఐ కాన్ట్ అటెండ్.”

“ఏం పర్లేదులే, ఫంక్షన్ అంటే పెద్ద ఫంక్షనేం కాదుగా. మనవాళ్ళే పదిమందుంటారు, వాళ్ళనెప్పుడైన కలవచ్చు. సరే, నీ హడావిడి తగ్గిన తర్వాత కాల్ చెయ్యి, ఉంటాను.”

చికాగ్గా అనిపించింది. ఎన్నో రోజుల నుండి ఎదురుచూస్తున్న ఈవెంట్.

నన్ను ఎయిర్‌పోర్ట్‌లో దింపడానికొచ్చిన కావ్యనడిగా, “కథలు మనం సృష్టిస్తామా? లేక వాటిని జీవితాన్ని చూస్తూ పరిశీలిస్తూ కనుగొంటామా?”

తను నవ్వి, “కాసేపు బుర్రకి రెస్ట్ ఇవ్వరా బాబు. ఎంజాయ్ యువర్ గోవా ట్రిప్” అని హగ్ ఇచ్చింది.

“ఏడున్నవ్ బే?” ఫ్లైట్ లాండ్ అవ్వగానే రోహిత్‌కి ఫోన్ చేశా.

“ఎక్సిట్ దగ్గర వెయ్ట్ చేస్తున్న.”

లగేజ్ తీస్కొని బయటికొస్తూంటే సరిగ్గ ఎక్సిట్ గేట్ పక్కనుంచి పెద్దగా నవ్వుతూ వచ్చి గట్టిగా వాటేసుకున్నాడు. “ఎట్లున్నవ్ మామ్స్? జిమ్‌లోనే బతుకుతున్నవారా ఇట్లా కండలు పెంచినవ్?”

ఎయిర్‌బీఎన్‌బీకి కాబ్ తీస్కొని హర్షకి ఫోన్ చేశాం. “ఏడున్నవ్ బే?”

“అరేయ్ నేనింక హుబ్లీ భీ చేరుకోలే. కనీసం అయిదైతది నేన్రాటానికి, మీర్ స్టార్ట్ జేయుర్రి.”

రూమ్ చేరి చూస్తే ప్లేస్ చెత్తగుంది. “మాక్కీ! ఫోటోలకీ రియాలిటీకి జమీన్ ఆస్మాన్ ఫరక్. పద మానేజర్‍గానికో డోసిచ్చొద్దాం!” గయ్యిమన్నాడు రోహిత్గాడు. మానేజర్‌తో కాసేపు గొడవ పెట్టుకున్నాక చేసేదేం లేక చెకిన్ చేసి లంచ్ చేయటానికి బీచ్‌కి వెళ్ళాం.

“ఏమైంది ఇష్లీన్ విషయం? ఒప్పుకున్నదారా అమ్మ?”

“లేదురా, ఎప్పట్లెక్క అదే గొడవ. తెలుగోళ్ళు కాదు, హిందువులు కాదు.”

“మరేం చేద్దాం అనుకుంటున్నవు?”

“ఏం లేదు చేయటానికి, వెయిట్ చెయటమే. లక్కీలీ, వాళ్ళ పేరెంట్స్ సపోర్టివ్ కాబట్టి నడుస్తోంది. ఒప్పుకుంటదిలే.”

నెమ్మదిగ తినీ తాగీ, ఇళ్ళకి ఫోన్లు చేస్కొని, ఆక్టివా అద్దెకు తీస్కొని, మందూ సిగరెట్లు కొనుక్కొని రూమ్‌కి తిరిగెళ్ళేసరికి సాయంత్రమైంది. అప్పటికొచ్చాడు హర్ష.

“అరె ఏం మనిషివ్రా నువ్వు? తలల దిమాగ్ ఉన్నోడెవడన్న బండి మీదొస్తడా బే?”

“అదట్లుంచు గాని ఈ రూమేందిబే గిట్లుంది. నువ్వేదో పెద్ద ఎన్నారై గాన్వి క్రేజీ రూమ్ తీస్తవంటే ఏంటిదిరా గిది? థూ దీనమ్మ, దీన్కన్న నా రూమే మంచిగుంటదిగారా!”

ముచ్చట్లు, మందు, సిగరెట్లు, మంచింగు, మధ్యలో ఒక చిన్న జాయింటూ. డ్రింక్స్ పట్టుకొని పదకొండు గంట్లకు మిద్దె మీదికెళ్ళాం. సముద్రపు హోరు లీలగా వినబడుతోంది.

“ప్రియాంకతో అఫైర్ ఎట్ల నడుస్తోందిరా?”

“ప్రియాంక లేదు బొంగాంక లేదు!” వాడి మాట తడబడుతోంది.

రోహిత్ వంక చూశా. వాడు చిన్నగా తలూపాడు.

“ఏమైంది మామా?”

“ఏమైతది బే, మొగుడు పిల్చిండు చెక్కేసింది డబ్లిన్‌కి. అదేమన్న నా పెళ్ళామారా నాతోనే ఉండనీకె ఎప్పటికీ.”

“అంటె నీకు తెల్సుగారా ఎట్లైన షార్ట్ టర్మేనని…”

“ఇప్పుడ్నేనేమంటున్నరా? దెంగేషిందది ఏంజేయమంటవ్ నన్ను?”

రోహిత్ నేనూ ఒకరి మొఖాలొకళ్ళం చూస్కున్నాం. నాకేమన్నా చెప్పాలనిపించింది కానీ ఏమనాలో తెలీలేదు. భుజమ్మీద చేయి వేద్దామనుకొని ఆగిపోయా. చాలాసేపు అలానే ఎవరి ఆలోచనల్లో వాళ్ళం ఉండిపోయాం.

హర్షగాడు రెండు పెద్ద పెద్ద జాయింట్లు రెడీ చేసి మమ్మల్ని నిదర్లేపాడు. “కసౌల్ మాల్ ఇది, ఆఫిస్ ఫ్రెండ్ స్కోర్ చేశిండు లాస్ట్ వీక్. క్రే-జీ ఉన్నది.”

స్మోక్-అప్ చేసి చాన్నాళ్ళైనందుకోనేమో ఒక్క జాయింట్‌కే నేనౌటు. వెనక్కి జారి గోడకానుకున్నాను. శరీరమంతా ఒక తిమ్మిరిలాంటి వెచ్చతనం. ఒళ్ళు బరువెక్కింది, కుడిచెయ్యి దురదపెడితే గోక్కుంటున్నా. వాళ్ళిద్దరూ నా వంక తిరిగారు. నవ్వటం మొదలుపెట్టా. వాళ్ళు నన్ను చూసి నవ్వుతున్నారు.

“స్టోన్‌డ్ సాలెగాడు.”

“ఈడు మనతానె ఉంటేనే మంచిది. కనీసం నవ్వుతుంటడు.”

కరెంటు పోయింది, ఫాన్ మూల్గుతూ మూల్గుతూ ఆగడం వింటూంటే ఇంకా నవ్వొచ్చింది. కిటికిలోంచి కొబ్బరిచెట్టు మట్ట గాల్లో ఊగుతోంది. కుడీ ఎడమా కుడీ ఎడమా… కుడికాలి పైన ఎండ పడి సుర్‌సుర్‌మంటోంది. కాలు పక్కకు జరుపుదామనుకున్నాను. జరిపాను. జరగలేదు. అది నామాట వింటల్లేదు. రూమ్ అంతా తెల్లగా పొగ. రోహిత్గాడు చేతులు తల కింద పెట్టుకొని మంచంమీద పడుకునున్నాడు. హర్షగాడు ఫోన్లో ఏదో చూసుకుంటున్నడు. మెడ కిందినించొకటి చెమట చుక్క జారి పొట్టమీదనుంచి ఇంకా కిందకి, చక్కిలిగిలి పెడితే గట్టిగా నవ్వొచ్చింది. కడుపులో గుర్రుమంది.

నెమ్మదిగా లేచా. శరీరం మోయలేనంత బరువుగా ఉంది. పట్టుకోలేనంత తేలికగానూ ఉంది. రెయ్‌లింగ్ పట్టుకొని చిన్నగా మెట్లు దిగా. కింద షాప్‌లో చిప్స్, బిస్కెట్స్, కూల్‌డ్రింక్ కొని వెనక్కు తిరిగితే ఐస్‌క్రీమ్ బండి కనబడింది. నాలుగు చాకోబార్లు తీసుకొని పైకొస్తూంటే చేతిలో ఐస్‌క్రీమ్ చలికి షాక్ కొట్టినట్లయింది. అక్కడే మెట్లమీద కూర్చొని రెండు చాకోబార్లు గబగబా తిన్నా. అమ్మయ్య. ప్రాణం కుదుటపడింది. రూమ్‌లోకెళ్ళా.

“ఇంతసేపెటుపొయినౌరా?”

“ఇంతసేపేంది బే?”

“అరేయ్ పకోడి, నువ్వు పొయ్యి అరగంట దాటింది. ఎంత గలీజ్ ట్రిప్ ఐతున్నవ్ రా!”

టైమ్ చూస్తే నాలుగు దాటింది. “అమ్మ! కదిలనవ్ రా! పద బీచ్ పోదం!” ఈ హర్షగాడికి ఇంత టాలరెన్స్ ఏందో! సాలెగాడు.

ఇంకో జాయింటు కొట్టి బీచ్‌కెళ్ళాం. అక్కడొకచోట నీళ్ళల్లో దిగి చాలాసేపు వాలీబాల్ ఆడాం. పొద్దు వాలుతోంది. అంతా బంగారు రంగు వెలుతురు పరుచుకుంది. హై ఇంకా మొత్తం దిగలే కానీ ఫుల్ ట్రిప్‌లో కూడా లేని ఒక అద్భుతమైన స్థితిలో ఉన్నా. నీళ్ళల్లో నా ఒంటిమీద ప్రతీ కణం తెలుస్తోంది. నీళ్ళని వెలుతుర్ని గాలిని పరిసరాల్ని, చుట్టుపక్కలున్న పిల్లల అరుపులని, నా అనుభవాల్ని చూస్తున్న జీవిని – ఇవన్నీ ఒకేసారి గ్రహించగలుగుతున్నా. గుండె నిండింది. భేంచోత్, ఇదీ జిందగీ!

“నువ్వు కాని నువ్వు, నువ్వే నువ్వు. నువ్వే అయిన నువ్వు. నువ్వెన్నటికీ కాని నువ్వు. ఇన్ని అస్తిత్వాల మధ్య…” పెద్దగా చదువుతూ నీళ్ళల్లోకి ఎగిరి దూకా.

అక్కడే పక్కన శాక్‌లో బీరు, భోజనం ఆర్డర్ చేసి కూర్చున్నాం సందెమాటు వెలుగులో. ఎక్కువ మౌనం మామధ్యలో.

“అరే, ఇందాకేందిరా ఒర్లినవ్? నీళ్ళల్ల దూకతా?”

“ఇంకేముంటది. మురళి కవిత్వం అయుంటది. అరే, ఏమైన రాస్తున్నవ్‌రా మల్ల?”

“లేదు. ఏం రాయలే. ఎందుకో రాయలేకపోతున్నా. కాని ఆలోచిస్తున్నా. నాకు ఈ మూమెంట్స్ కాప్చర్ చేయాలని మస్త్ కోరిక. దిస్, నథింగ్‌నెస్- ఈవెంట్‌కి ఈవెంట్‌కి మధ్యలో స్పేస్.”

“అంటే?”

“అంటే, ఇప్పనిదాక ఆడినం. ఇప్పుడిక్కడ కూచున్నం… మన సినిమాలు, మన కథలు, మన జీవితంలో ఈవెంట్స్ గురించే ఎందుకుంటైరా? ప్రేమ, పెళ్ళి, ఉద్యోగం, చావు, అపార్థం చేస్కొనుడు, మళ్ళా కలుసుడు. లవర్‌కి కాన్సర్ వచ్చుడూ, సచ్చుడూ. ఇట్లాంటి ఈవెంట్సేనారా లైఫంటే? అవేవీ లేకుంటే లైఫ్ లైఫ్ కాదారా? సినిమాల్లో చూపించే ట్రాన్స్‌ఫర్మేషన్‌లు, కెథార్సిస్‌లు మనకెన్నడన్న అయితయారా? డూ ఉయ్ ఎవర్ చేంజ్?

“ఇన్‌ఫాక్ట్, నిజం మార్పు ఎప్పుడన్న చాలా స్లో, సబ్లిమినల్. మనకే తెలవదు. లైఫ్‌లో ఎంత పెద్ద ఈవెంట్ గాని – పెళ్ళి, పిల్లలు, చావు, ఓటమి గెలుపు ఏమన్న గాని, ఆ ఇంపాక్ట్ కొన్ని గంటలు రోజులు మాత్రమే ఉంటది. దెన్ ఉయ్ రివర్ట్ బాక్ టు ది మీన్. మన లైఫ్‍ల ఒక రకమైన లో-లెవెల్ అసంతృప్తి మన సాధారణ స్థితి. మన డైలీ రియాలిటీ ఏంటంటే రోజూ తింటం పడుకుంటం, టి.వి. చూస్తం, పాలిటిక్స్ మాట్లాడతం, డబ్బుల గురించి ఆలోచిస్తం, ప్లాన్స్ వేసుకుంటం, వేసుకున్న ప్లాన్స్ రిసల్యూషన్స్ ఫెయిలయితే ఫ్రస్ట్రేట్ అవుతం. అంతకి మించి డ్రమటిక్‌గా ఇంకేం కావు. నేను దాని గురించి మాట్లాడుతున్నా. ది ఎవ్రీడే బిజ్‌నెస్ ఆఫ్ లైఫ్. ఇప్పుడు మనం పొద్దుననుండి చేసింది ఎంత మజా వచ్చింది, ఎంత మెమరబుల్ డే. కానీ సినిమాల్లో ఇదే ఒక మాంటేజ్‌లో తీసి పడేస్తారు. ఇవి వాళ్ళకి మైనర్ మూమెంట్స్. కానీ మనకి, కనీసం నాకు, ఇది ట్రూ మెటీరియల్ ఆఫ్ లైఫ్ అనిపిస్తది.”

“అరేయ్! ఈనికొక పెగ్గన్న ఇవ్వు. నా పీకన్న పిసుకు.”

“నువ్వుండు బే. జోకర్ లెక్క చేయక్. అప్పనికీ నువ్వేందో ఆర్డినరీకి డెఫినిషన్ అయినట్టు. అరే సూరిగా! నువ్వు చెప్పింది నాకర్థమైంది కాని, సినిమా, ఎనీ స్టోరీ, ఈజ్ నాట్ అబౌట్ స్టాటిక్ ఆర్ డైనమిక్. మనం మంచిగ ఎంజాయ్ చేసినం. ఎవరైన విడియో తీసి చూస్తే ఒకసారి చూసి నవ్వుకుంటం. కాని రూమ్‌లో నువ్వు కెమెరా పెట్టి, ప్రతీ మూమెంట్ కాప్చర్ చేసి మన ట్రిప్ మొత్తం అట్లనే లైవ్ లెక్క తీస్తే చూస్తవా? చూడగల్గుతవా? వాట్స్ ద పాయింట్ మాన్? అంటవా అనవా? మరి, అదే మల్లీ మల్లీ చూపిస్తే చూస్తవారా, అది ఎంత మన లైఫే అయినా? ఎందుకంటే సినిమా అలా వర్కౌట్ కాదు, అసల్ ఏ ఆర్ట్ అలా వర్కౌట్ కాదు. రోజ్గారీ జీవితాన్ని అట్లనే చూడటానికి ఎవడూ సినిమాల్కిబోడు. జనాల్ సినిమాలు చూసేది వాళ్ళ లైఫ్‌లో మామూల్గ జరగని విషయాలు చూసి థ్రిల్ అవ్వటానికి.”

“అంటే రొటీన్ లైఫ్, రొటీన్ ఈవెంట్స్ ఆర్ నాట్ వర్దీ ఆఫ్ ఆర్ట్?”

“నో. నేనట్ల కూడ అంటలే. ఎంత ఆర్డినరీ ఈవెంట్ అయినా నువు నరేట్ చేయడం మొదలుపెట్టంగనే ఎలివేట్ అవుతది. ఇందాకేమన్నవ్? ఈవెంట్‌కీ ఈవెంట్‌కీ మధ్య స్పేస్. ఆ స్పేస్ నువ్వు గుర్తించనంతసేపే అది నాన్-ఈవెంట్. నువ్వు దాన్ని అక్నాలెజ్ చేయంగనె అదీ ఒక ఈవెంట్ అయితది. నార్మల్ లుక్స్ అబ్‌నార్మల్. ఆర్ట్ అంటేనే అది గదర. నేననుడేందంటే ఆర్ట్ ఏందో కాదో మనకు ముందే తెలియదు, నువ్వు అది చేసి చూసేదాక. నేనో గొప్ప సినిమా తీస్త, గొప్పపాట రాస్త, మస్త్ ట్యూన్ కడ్త అని ఎవడైన మొదలెడ్తడ్ర? వాల్లది చేస్తరు. అది గొప్పగయ్తదా కాదా అన్నది తర్వాతెప్పుడో గదర.”

“అబే, మీరిద్దరూ మూస్కొండి బే! దిగిపడిండ్రు ఆకాశం నుండి. నిద్దర్లేస్తే మీరు ఓన్లీ అట్లాంటి సినిమాలే చూస్తర్ర? మసాలా సినిమాలు చూడరార? మీకేందో దూల. శాన డీప్, శాన తోప్ అనిపించకోనికి. సూడూ, ఇవన్నీ చెప్పుకోడానికి బానే ఉంటయి గాని మనందరికీ కావల్సింది ఎంటర్‌టైన్మెంట్! మనోరంజన్! ఏదైనా దాన్తర్వాతనే.”

సమాధానం లేదు మాదగ్గర. వాడికున్న క్లారిటీ కూడా లేదు మాదగ్గర. రాత్రి రూమ్‌కి తిరిగెళ్ళాం. మళ్ళీ హై అయ్యాం. ఈ నగరానికి ఏమైంది సినిమా చూశాం. నవ్వీ నవ్వీ పడుకున్నాం.

పొద్దునంతా దిల్ చాహ్‌తా హై ఫోర్ట్ దగ్గర తిరిగి, సాయంత్రం అయిదింటికి బాగా బీచ్ దగ్గర బార్‌లో కూర్చున్నాం. ఫోర్ట్ దగ్గర ఎటు చూసినా హనీమూన్ జంటలే.

“ఈ మినీస్కర్ట్ ప్లస్ చేతినిండా ఎర్రగాజుల కాంబినేషన్ నాకర్థమే కాదురాయ్య!”

“ట్రడిషనల్ వాల్యూస్ విత్ మాడ్రన్ ఔట్లుక్‌రా అది.”

ఆరుంపావుకి ఎవరికో ఫోన్ చేశాడు హర్ష.

“అరేయ్, ఎలెస్‌డీనా ఎక్స్‌టసీనా?

“ఏంది?”

“డీలర్‌గాన్తో మాట్లాడుతున్నా, ఏం కావాలె?”

“నేనేది కొట్టలే మీ ఇష్టం.”

“రేయ్, ఆసిడ్ చెప్పు.”

“హా భయ్య, హా ఎలెస్‌డీ. హా తీన్. ఛే బజె? ఠీక్ హై, థాంక్యూ.”

“ఇంకా గంటంటుండు. పదుండ్రి ఒక జాయింట్ కొట్టొద్దాం.”

తిరిగి టేబుల్ దగ్గరికొచ్చేసరికి పక్క టేబుల్‌లో ఒక కపుల్ కూర్చొనుంది.

“పిల్ల భలే ఉందిరా” అన్నా.

“ఏంది?”

“ఈ పక్కన పిల్ల బే, బ్యూటిఫుల్ ఉన్నది.”

మా వైపు తిరిగి చూసింది, నేను తల తిప్పేసుకున్నా.

“అరేయ్, అది ప్రాస్టిట్యూట్‌రా!”

“ఏంది?”

“ప్రాస్టిట్యూట్.”

“దొబ్బెయ్ ఫాల్తూగా. నోట్లోంచి ఒక్క మాట సక్కగ రాదురా?”

“అరే రోహిత్ చెప్పురా ఈడికి.”

రోహిత్ పక్కకి తిరిగి చూసి అన్నాడు, “అవున్రా.”

“అరే ఏం చిల్లరగాళ్ళుబే మీరు, పిల్ల మంచిగుందిరా అంటే ప్రాస్టిట్యూట్ అంటారు. ఎట్ల తెలుసురా మీకు?”

“ఎట్ల తెలుసుడేందిరా? వాడు చూడు ఎట్లున్నడో, అట్లాంటి పిల్ల పడ్తదారా వాడికి. పింప్‌గాడు వాడు, ఇంకో రెండుసార్లు అటు దిక్కు చూశ్నవంటే వచ్చి బేరం మాట్లాడతడు.”

ఈ కొత్త జ్ఞానంతో మళ్ళీ తన వంక చూశా. ఇరవై ఇరవైరెండేళ్ళ పిల్ల. మనసంతా చేదుగా అయింది. ఆ బారు, మురికి టేబుల్స్, లౌడ్ మ్యూజిక్, స్టేల్ స్మెల్, సెక్స్ కోసం, హై కోసం అక్కడున్నవాళ్ళమంతా పడుతున్న తపన, డెస్పరేషన్ గురించి ఆలోచించి జుగుప్స పుట్టింది. దీన్నే శ్మశానవైరాగ్యం అంటారేమో.

ఏదో ఒక పాత సందులో పాత బిల్డింగ్. ఒకే ఒక స్ట్రీట్ లైట్. ఒక ఆక్టివా పక్కనొచ్చి ఆగింది. ఓ బక్క మనిషి “చలో” అని బండి పోనిచ్చాడు. నేను బండి స్టార్ట్ చేసి వాడి పక్కన చేరి అదే స్పీడ్‌లో నడిపిస్తున్నా. హర్ష కాష్ ఇచ్చాడు, వాడు దాన్ని తీసుకొని ఒకసారి చూసి జేబులో పెట్టుకొని చొక్కా జేబులోంచి ఒక చిన్న కాగితం ముక్క ఇచ్చి రయ్యిమన్నాడు.

బార్‌లో హర్ష పొట్లం తీస్తే మూడు చిన్న కాగితం ముక్కలున్నాయి టిష్యూ పేపర్ అంత పల్చవి. తీసి నాలిక మీద పెట్టుకున్నాం.

అయిదు నిమిషాల తర్వాత అన్నా, “అరేయ్, నాకేం ఎక్కుతలేదు రా.”

“నీ అబ్బ ఇదట్ల కాదు. స్లో ఎక్కుతది, మస్త్ సేపుంటది ట్రిప్.”

అక్కడే చాలా సేపు టైంపాస్ చేశాం, నాకంతా మామూలుగానే ఉంది. “అరేయ్ వీడు మనల్ని హౌలగాళ్ళని చేసిండు, ఆ పేపర్ మీద ఏం లేదు.”

“ఇది గడ్డిలెక్క కాదు మామా. సటిల్ ఉంటుంది, జర రిలాక్స్‌గా, ఎంజాయ్ చెయ్.”

బార్ నెమ్మదిగ ఖాళీ అవ్వటం మొదలైంది. మా పక్కన కూర్చున్న పిల్ల మెట్ల దగ్గర తూలుతున్నట్టు కనిపించింది.

నేను చూడటం చూసిన రోహిత్ అన్నాడు. “నీసుమంటోడెవడో వెళతాడు ఆ పిల్లని పట్టుకోడానికి. నవ్వి మీద చెయ్యేస్తది, రూమ్‌కి తీసుకెల్తది. పది నిమిషాల్ల ఆ బ్రోకర్‌గాడు పోలీసుల్ని పట్టుకొచ్చి నీతాన ఒక యాభై వేలో లక్షో దొబ్బుతడు.”

పొట్టలో తిప్పినట్టయింది. “అరె నాకెట్లనో అవుతోంది, పద రూమ్‌కి పోదాం.”

హర్ష నేను ఆక్టివా మీద, రోహిత్గాడు హర్షగాని థండర్‌బర్ద్ మీద బయల్దేరాం. నా తల తిరుగుతోంది, బయట లైట్స్ చూస్తూంటే ఏదో కలైడోస్కోప్‌లోకి చూస్తున్నట్టుంది. వెలుతురు మా మీద పడుతున్నట్టు కాకుండా మేమేదో వెలుతురులాంటి ఒక చిక్కటి లిక్విడ్ లోంచి వెళుతున్నామనిపించింది. కింద చూస్తే రోడ్డు దగ్గరికొచ్చినట్టయింది.

“రేయ్ సరిగ్గూర్సో. పోలీస్!”

మా ముందున్న రోహిత్‌ని వెళ్ళనిచ్చారు కానీ మమ్మల్ని ఆపారు. లైసెన్స్ చూపించి బ్రెత్ అనలైజర్‌లోకి ఊదాడు హర్ష. కాన్‌స్టేబుల్ జేబులు సర్దాడు. ఫోను సిగరెట్ డబ్బా మాత్రమే ఉన్నాయన్నట్టు తీసి చూపించాడు హర్ష. నాకాబంది ముందు రోహిత్ ఆగున్నాడు, మా పక్క నుండి మూడు నాలుగు బళ్ళు వెళితే ఒకదాన్ని ఆపి ఇంకో కాన్‌స్టేబుల్ మాట్లాడుతున్నాడు. అంతలో సిగరెట్ డబ్బా లోంచి ఒక చిన్న జాయింట్ తీశాడు పోలీస్.

“యే క్యా హై?”

“అరె కుచ్ నై హై సర్.”

“చలో, ఉత్రో” అని బండి తాళాలు తీసుకున్నాడు.

రోహిత్ బండి తిప్పుకొనొచ్చాడు. మాతో మాట్లాడుతున్న కాన్‌స్టేబుల్ ఇన్‌స్పెక్టర్ వైపు నడిస్తే వెంట హర్ష కూడా వెళ్ళాడు. కాళ్ళు సహకరించక నేను పక్కన బండ రాయి పైన చతికిలపడ్డా. ఏదో సగం నిద్రలో మిడ్‍నైట్ షో సినిమా చూస్తున్నట్టుంది. కాన్‌స్టేబుల్ మొహం మీద గడ్డం ఒక్కొక్క వెంట్రుక విడివిడిగ కనిపిస్తోంది, అతని మొహం మీద గుంతలు, మెరుస్తున్న నుదురు. ఏదో తనని మైక్రోస్కోప్‌లోంచి చూస్తున్నట్టు. అతనికో కుటుంబం, ఎనిమిది తొమ్మిదేళ్ళ కూతురు, లోయర్-మిడిల్ క్లాస్ ఫామిలీ, ఒక బస్తీ లాంటి ప్రదేశంలో రెండంతస్తుల వాటాలో కింద ఇంట్లో వీళ్ళుండడం, గులాబీ రంగు గోడలున్న ముందు గదిలో పాత టి.వి. చూస్తున్న భార్య, పక్కనే హోమ్‌వర్క్ చేసుకుంటున్న కూతురు… అతని మీద ఏదో తెలియని ఆప్యాయత కలిగి వెళ్ళి కౌగిలించుకోవాలనిపించింది. లేవడం కష్టంగా ఉన్నా మెల్లిగా లేచి రోడ్డు ఇటు అటు చూసి దాటుదాం అనుకుంటున్నప్పుడు హర్ష తిరిగొచ్చాడు.

“ఏడికొస్తున్నవ్? ఆగీడనే, పది వేలకి తెగింది బేరం. రోహిత్‌గాడు పోతుండు ఏటీయెం డబ్బులు తేనీకె.”

మళ్ళీ బండ దగ్గరికెళ్ళి నించొని సిగరెట్లు వెలిగించాం. రోహిత్ బండి మీద ఇంకో కాన్‌స్టేబుల్‌ని ఎక్కించుకొని బయల్దేరాడు. “పదివేలేంది బే, హౌలగాడు రోహిత్‌గాడు. పాతిక వేలడిగిండాడు, మూడు వేలకి తేలుస్తుండె నేను. అయినా గోవాల గంజాయి బిగ్ డీలే కాదు. నీ అమ్మ అనవసరంగ” అనేదో అంటున్నాడు. రెండుసార్లు నెమ్మదిగా కళ్ళు మూసి తెరిచా.

“అరేయ్, నాకిందాక ఆ కాన్‌స్టేబుల్‌ని పొయ్యి హగ్ చేసుకోవాలనిపించింది.”

గట్టిగా నవ్వాడు. “ఒడియమ్మ, అలగ్ ట్రిప్‌ల ఉన్నవ్రా నువ్వసలు!”

సిగరెట్లు అయిపోయాక అలానే కాసేపు నిలబడ్డాం. ఫోన్ తీసి చూస్తే టైమ్ పన్నెండుంపావు. అయిదు నిమిషాల్లో రోహిత్ తిరిగొచ్చాక బయల్దేరాం పక్క పక్కనే బండ్లు పోనిస్తూ.

రూమ్‌లోకి వెళ్ళి చూస్తే కరెంట్ లేదు. అన్ని కిటికీలు తెరిచినా అసలు గాలి లేకపోవడం వల్ల రూమ్ ఉడికిపోతోంది. అట్లానే పక్కల మీద చెమటలు కక్కుతూ పడుకున్నాం. అలసిపోయాం కానీ నిద్దర ఎవరికీ రావట్లేదు, పెద్దేం మాట్లాట్టానికీ లేదు. సాయంత్రం బీచ్ దగ్గర్ ఓ కుర్రాడి దగ్గర కొన్న ఎల్ఈడీ లైట్‌తో హర్ష గోడల మీద ఆకారాలు మారుస్తూంటే చాలాసేపు చూస్తూ ఉండిపోయాం.

లేవడం లేవడం చాలా చిరాగ్గా లేచా. బ్రంచ్ చేస్తున్నంతసేపు నేనేం మాట్లాడలేదు.

“ఏమైంది బే?”

“ఏంలె.”

“ఏం లేక పోవుడేంది, గట్ల మొఖం పెట్కొని కూర్సొని.”

“ఛల్ నీ అమ్మ. ఏందిరా నిన్న రాత్రి ఆ పెంట?”

“ఏంది పోలీసోల్లాపిందా? నథింగ్ రా అది.”

“అరే ముడ్డికిందికి ముప్ఫై ఏళ్ళు దాటినై. ఐ ఆమ్ ఎ ఫకిన్ మారీడ్ మాన్. ఇంకా ఏదో కాలేజ్‌లో ట్రాఫిక్ పోలీస్ పట్టుకున్నట్టు పోనీ సార్ అని బతిమిలాడుడేందిబే అసహ్యంగ.”

“అంత ఓవర్-రియాక్ట్ ఎందుకు అవుతున్నవ్‌రా? ఏమైందిప్పుడు?”

“అరే ఈ ఫాల్తుగాడు ముడ్ల జాయింట్ పెట్టుకొని తిరగాల్నారా? యూ ఆర్ మిడిల్ ఏజ్డ్ మెన్ ఫర్ ఫక్ సేక్ నాట్ టీనేజర్స్!”

“ఓ పక్క లంగ పన్లు చేస్కుంటనే ఇంకోపక్క ఆడెవడో ఇజ్జత్ ఈయాలె, సలామ్ కొట్టాలె అంటే ఎట్ల నడుస్తది బే. నీయమ్మ, కొట్టినప్పుడేం ప్రాబ్లమ్ లేదు కానీ దొర్కితే మాత్రం ఎక్కడ్లేని రోషం ఒస్తదీడికి.”

ఆ నిజానికి సమాధానమివ్వలేక ఇంకా కోపమొచ్చింది.

“పోదం పదండి, ఫ్లైట్‌కి టైం అవుతోంది” అంటూ లేచా.

రూమ్‌కెళ్ళి బట్టలు సర్దుకొని చెకౌట్ చేసి బయటికొచ్చే సమయానికి కాస్త కుదుటపడ్డ. “సారీ మామ్స్, ఓవర్-రియాక్ట్ అయినందుకు.”

“అంత ఆగం కాకురా అన్నింటికీ, చిల్. ఆఁ గలే మిలా.”

“అంతసేపు బండి నడిపితే బోర్ కొట్టదారా?”

“సద్గురు ప్రవచనాలు ఇన్కుంటొచ్చిన. ఇపుడ్ భీ గవె ఇన్కుంట పోత. క్రేజీ మాట్లాడ్తడు తాత.”

నేనూ రోహిత్ బండి తిరిగిచ్చి, డబ్బులు కట్టి, ఎయిర్‌పోర్ట్‌కి కాబ్ తీసుకున్నాం. “అరేయ్, మీ అమ్మని నవంబర్‌లో ఒప్పుకోమను. అపుడు డిసెంబర్‌లో పెళ్ళికి నేనొస్తా.”

“మురళన్నా, ఎక్కడున్నరు?”

“నేనమీర్‌పేటలో ఉన్నానబ్బా.”

“అరె, నేను కాచిగుడ దగ్గరున్న. మీరు ఇంటిదగ్గరుంటే కలుద్దాం అనుకున్న.”

“ఆఁ కలుద్దాం, కానీ నాకిక్కడ ఇంకాస్త టైమ్ పడుతుంది. నువ్వు ఇక్కడికి రాగలుగుతావా?”

“ఓ పనిచేద్దాం. పంజాగుట్టకొచ్చేయన్నా. ఊర్వశిలో కూర్చుందాం.”

నేను వెళ్ళిన పది నిమిషాల్లో వచ్చాడు మురళన్న. కూర్చోగానే సంచిలోంచి ‘వీధి చివరి మలుపు’ తీసి ముందుంచా, “ఆటోగ్రాఫ్ ప్లీజ్” అంటూ. ఆయన నవ్వి, “నీ కాపీ ఇంట్లో ఉందబ్బ” అంటూ ‘టు సూర్య – లవ్ మురళి’ అని రాసిచ్చాడు. ఇంట్లోవాళ్ళ గురించి, ఇద్దరికీ స్నేహితులైన వారి గురించి, కోవిడ్ కష్టాల గురించి, పుస్తకం పబ్లిషింగ్ ఇబ్బందులు, బుక్ రిలీజ్ ఫంక్షన్ కబుర్లు – చెరి మూడు డ్రింక్స్ అయాక విశ్రాంతిగా వెనక్కు వాలాను, వెయిటర్‌కు సైగ చేసి.

“దిల్ మస్త్ ఖుష్ ఉందన్న. మీ పుస్తకం కోసం ఎన్నేళ్ళనుండి ఎదురుచూస్తున్నా. మొత్తానికి ఇప్పుడు తీరింది కల” అన్నాను పక్కనున్న పుస్తకాన్ని ప్రేమగా నిమిరుతూ.

“అదేం లేదబ్బ, తెలుగులో కవితల పుస్తకం అంటే తెలిసిందే కదా. పట్టుమని వందమంది కూడా కొనరు. అందుకే చాన్నాళ్ళు నేనే వద్దనుకున్నా, ఎక్కడో అచ్చవుతున్నాయి కదా చాల్లే అని. కిందటేడాది కోవిడ్ నుండి కోలుకున్న తర్వాత అనిపించింది, ఒక పుస్తకముంటే బాగుణ్ణని.”

“హ్మ్, ట్రూ కానీ ఏమాటకామాటే. పుస్తకంలాగ ఉంటే ఆ కిక్కే వేరన్నా.” అరక్షణం ఆగి గ్లాస్‌కేసి చూస్తూ అన్నా, “మీకో మాట చెప్పాలి, మీకు తెలుసు మీ పుస్తకం అచ్చైందని నాకెంత హాపీగుందో. కానీ ఎక్కడో లోపల ఒక చిన్నపాటి జెలసీ కూడ ఉంది. బట్, ఇది మీ పుస్తకం పార్టీ అండ్ అయామ్ సో ప్రివిలెజ్డ్ టు షేర్ దిస్ డ్రింక్ విత్ యూ. టు ది తెలుగు లార్కిన్” అన్నాను గ్లాస్ లేపుతూ.

మురళన్న కాసేపు ఏమీ మాట్లాడలేదు. ఏదో ఆలోచిస్తున్నాడు. డిస్టర్బ్ చేయడం ఇష్టం లేక నేను కూడా సైలెంటుగా తాగుతూ కూర్చున్నా. ఉన్నట్టుండి తనతో తాను మాట్లాడుకుంటున్నట్టు అన్నాడు.

“నేను ఆకాశం నడిపే రోజుల్లో ఎన్నో కథలు చదివేవాణ్ణి. చాలామంది పిల్లలు రాసి పంపేవారు. ప్రతీ పదింటిలో ఒక కథనో కవితనో ఎంపిక చేసేవాణ్ణి. అలా చదివి వేసిన కథలే నీ మొదటి రెండు. అవి చదివినప్పుడు ఏదో పెద్ద రచయిత మొదటి కథల్ని చదివినట్టనిపించింది. నాకే కాదు, వేరే ఇద్దరు ముగ్గురు స్నేహితులతో మాట్లాడితే వాళ్ళూ అదే అన్నారు. నువ్వు అయిదేళ్ళల్లో కథాసంపుటి తెస్తావనుకున్న. బట్ దెన్ ఐ డోంట్ నో వాట్ హాపెన్డ్. యూ లాస్ట్ యువర్ వే. సినిమాల్లోనే ఉంటావనుకున్నా, అది వదిలేశావు. ఏదో కొన్నాళ్ళు జర్నలిజం అని తిరిగావు, మధ్యలో బెంగుళూరులో ఏదో స్టార్ట్-అప్ అన్నావు, ఆ తర్వాత అమెరికాకెళ్ళావు. కిందటేడాది ఫోన్ చేసి తిరిగొచ్చేస్తా తెలుగు ఆడియోబుక్ స్పేస్ బాగుంది, ఏమన్నా అక్కడ స్టార్ట్ చేద్దాం అన్నావు. వీటన్నింటి మధ్యలో ఎంత మథనపడ్డావో నాకు తెలీదు. నాకు తెలిసిందల్లా నువ్వు రాయటం మానేశావు.”

నేను తలవంచుకున్నా. ఆయనన్న ప్రతీమాట గుండెల్లో చాకులా దిగింది.

“నేనొప్పుకుంటానన్నా. నేను రెగ్యులర్‌గా రాయలేదు, చదవలేదు. దాని కారణాలేవైనా మీరు చెప్పింది నిజం, నేను రాయడం మానేశాను. కానీ నేను ముందు రాసిన కథలూ కూర్చొని రాయాలి అని కష్టపడి రాసిందేం లేదు. అవి ఎలా వచ్చాయో, ఎందుకొచ్చాయో తెలీదు కానీ వచ్చింది వచ్చినట్టు రాసి పంపాను. కానీ ఆ తర్వాత ఎప్పుడూ అలా కాలేదు. రాయడానికి ప్రయత్నించినప్పుడల్లా ఎదురయ్యేవి రెండే – చెప్పడానికి నా దగ్గర ఏం లేకపోవటం, నేను ఇంకోళ్ళకి చెప్పేంత ఏముంది అనిపించటం. మీతోనే ఎన్నోసార్లు ఈ రాయలేకపోవటం గురించి మాట్లాడా కదా. తెలుసు నాకు వచ్చినా రాకపోయినా రోజూ రాయాలి, మన వాయిస్ వెతుక్కోవాలి, మనకి ఒక యునీక్ వ్యూ ఉంటుంది అది పట్టుకోవాలి, వగైరా వగైరాలు. కానీ ఈ ఆలోచనలు నాకు ఉపయోగపడలేదు. ఇంతో అంతో నేనూ ప్రయత్నించాను కానీ ఏం లేదు లోపల” అన్నాను ఆయన కళ్ళల్లోకి చూస్తూ.

“అదేం లేదబ్బ. రైటర్ అని ఇంత పెద్ద మాన్‌స్టర్‌ని సృష్టించావు కాబట్టే ఈ గొడవంతా. నిజానికి మామూలు జీవితాల మామూలు సంగతులే కథలు. కొందరు రాస్తారు, కొందరు రాయరు- అంతే తేడా. ఎవరి కోసమో రాయకు, నీ కోసం రాసుకో, నువ్వు చదువుకోడానికి రాసుకో. ఏ రచయితకైనా మొదటి ఆడియన్స్ వాడే కదా.

“ఇదీ ముందు చదివాను కానీ మీరు చెప్పిన విధానం బాగుంది. ఎప్పుడన్న కథ రాస్తే వాడుకుంటాను.”

ఆయన నవ్వుతూ పెగ్గు పూర్తి చేసి, “ఇక బయల్దేరదామా” అన్నారు. బిల్లు కట్టి పార్కింగ్ వైపు నడిచాం.

“థాంక్స్ అన్నా. ఫర్ ఎవ్రీథింగ్.”

“అవన్నీ వద్దులే. ఎక్కడన్నా దింపాలా?”

“లేదు, నేను వెళతాను. శారదక్కని, చిట్టిని అడిగినట్టు చెప్పండి.”

సాయంకాలం ఆఫీసులనుండి జనం తిరిగిరావటం మొదలుపెట్టినట్టున్నారు, మెట్రో స్టేషన్ అంతా హడావిడి. ఏదో బరువు దించేసినట్టనిపించింది, మెదడులో హోరు ఆగింది, పరిసరాల్ని చూస్తూ ఉండిపోయాను. ఈ అనుభూతి కొత్తదేం కాదు, కొంతసేపు ప్రపంచం ఇలా అందంగా కనబడి ఒకట్రెండు రోజుల్లో తెలీకుండానే మళ్ళీ చప్పబడిపోతుందని తెలుసు. ఈ జ్ఞానోదయాలు, ఎపీఫనీలు నెలలో మూడుసార్లవుతాయి. అయినా ప్రతిసారీ ఇదే ఆఖరి సాక్షాత్కారం అనిపిస్తుంది, ప్రపంచం ఆ రెండ్రోజులు తళతళ మెరుస్తుంది. మళ్ళీ కొన్నిరోజుల్లో అవే చిరాకులు, కోపాలు, అసమర్థత, అర్థంకానితనం. తెలుసు నాకు ఈసారీ అంతేనని. కానీ ఎందుకో ఈ కొత్త ఆనందాన్ని చప్పబర్చాలనిపించలేదు, కాసేపు అనుభవించాలనిపించింది. రవీంద్రభారతి నుండి మలుపు తిప్పుకొని అసెంబ్లీ దాటుతూంటే వెనకాల అస్తమిస్తున్న సూర్యుడు, ముందు అసెంబ్లీ పచ్చని ప్రాంగణంలో గాంధీతాత బొమ్మ చూస్తే హైదరాబాద్ మీద పట్టలేనంత మమకారం ఉబికింది. ఇంటికెళ్ళి రాజన్న రియాలిటీ చెక్ తిరగేయాలి, కానీ దానికి ముందు చేయాల్సిన పని ఇంకోటుంది.

మూసారాంబాగ్ స్టేషన్‌లో దిగి ఆస్మాన్‌గఢ్ వైపు నడిచా. ఒక కిరాణ కొట్టులో ఆగి ఒక పెన్, నోట్‌బుక్ కొని నాలుగడుగుల దూరంలో ఉన్న కఫే లోకి తిరిగాను.

“కైసే హే బాసిక్ భాయ్, ఖైరియత్?”

“అరే కైసె హో! బహుత్ దినో కె బాద్!”

“హాఁ బహుత్ దిన్ హోగయే, ఆజ్ కల్ యహాన్ నహీన్ రెహ్రూ.”

“అయిసా. కైసె హైఁ తుమ్హారే సబ్ దోస్తా?”

“ఎక్దమ్ మస్త్. అరె బాసిక్ భాయ్, జర లెమన్ పిలావ్ నా.”

“హాఁ బైఠో భేజ్తూఁ.”

“షుక్రియా, ఏక్ మైల్డ్స్‌ భీ.”

లోపల కూర్చొని నోట్‌బుక్ తెరిచా. కుర్రాడు చాయ్ తెచ్చి టేబుల్ మీద పెట్టాడు. “థాంక్స్ ఛోటూ.”

సిగరెట్ వెలిగించి ఈ కథ రాయడం మొదలుపెట్టాను.

 --

Outtakes:

ఎయిర్‌పోర్ట్ బుక్‌షాపులో టైంపాస్ చేస్తూంటే ఎప్పడ్నుండో చదువుదామనుకుంటున్నగిలియన్ ఫ్లిన్ గాన్ గర్ల్ కనిపించింది. కొని ఫ్లైట్ ఎక్కి చదవటం మొదలుపెట్టా. ఆ పుస్తకంలో ఒక పాసేజ్ వల్ల ఒక కొత్త ప్రశ్న ఉద్భవించింది. ఇంత రాయాలి, రాయాలి అన్న తపన అసలెందుకుంది? నిజంగా ఏదన్న చెప్పదగింది బయటకి పొగింతే వేరు కానీ, కథలు రాయాలి, అందరూ చదివి గుర్తించి మెచ్చుకోవలి అన్న కాంక్ష దేనికి? ఒక కాపిటలిస్ట్ సొసైటీలో విలువ ప్రొడక్షన్ నుండో కన్సంప్షన్ నుండో నే వస్తుంది. దానిని మించి మనిషికి ఇంకో ఆలోచన ఉండకూడదన్న నియమం. ఎవరి జీతం ఎక్కువ, ఎవరి ఇల్లు పెద్దది, ఎవరికెన్ని కార్లున్నాయి- ఇలా అన్నీ తూకం వేసుకోవడమే. అలా ఉండకూడదని బయటికి చెబుతూనే నేనూ ఆ ఆలోచనల్లో చిక్కుకుపోయనా? డబ్బుతో వచ్చే కీర్తి కాక మేధస్సుతో వచ్చే కీర్తి కావాలి అని కోరుకున్నా, కాస్త లోతుగా ఆలోచిస్తే ఆ రెంటినీ వాంఛించే అహం, అజ్ఞానం ఒక్కటే కదా? మరి నేను దేనికని ఇన్ని బడాయిలు పోతున్నానో అర్థం కాలేదు. 

--

అసలు కథ అంటే ఏమిటి? జీవితంలో జరిగే వేల నిమిషాల్లో కొన్నింటిని ఎన్నుకొని, దానిని ఒక రూపంలో ఇముడ్చి ఒక స్థలకాలంలో మనిషిగా బ్రతకటం అంటే ఏంటో క్లుప్తంగా చెప్పగలగటం. అసలు నరేటివ్ అంటేనే ఇంపొసిషన్. ఏం ఇంపోస్ చేయాలి అని నిర్ణయించేది రచయిత విజ్ఞత. కానీ నా గొడవంతా ఆ నిర్ణయం తీసుకోకుండా ఎలా తప్పించుకోవాలని. ఈ సగం అర్థం అయ్యి కాని థియరీలు అస్తమానం వల్లెవేయడం వెనక నిజం నా కమిట్మెంట్ ఫోబియా అనిపించింది. ఇది అని నిర్ణయం తీసుకుంటే మంచో చెడో అది అనుభవించాలి. కానీ నిర్ణయం తీసుకోవడం టలాయించినన్నాళ్ళు అన్ని పాసిబిలిటీస్ ఓపెన్ గానే ఉంటాయి. అందుకే జీవితమే నాకు కథలివ్వాలని కోరుకుంటున్నానిపించింది. అప్పుడు చెడైనా నేను బాధ్యత వహించాల్సిన అవసరం ఉండదు కదా. ఈ ఆలోచన నడుస్తూండగానే దాంట్లోని వెర్రితనమూ ఏకకాలికంగా బోధ పడింది.
--
పోనీ నేను ఆ వెయిటర్ కుర్రాణ్ణి కలిసి వాడి అంత:ప్రపంచాన్ని ప్రతిబింబిద్దామంటే అది అథెంటిక్ కాదు, నేను అప్రోప్రొయేట్ చేసినట్టవుతుందా? అదీ కాక వాడి రూపు రేఖలు, భాష ఆహార్యం బట్టి వచ్చేది కూడా సెకండ్-హాండ్ అసంప్షనే. మోహ్సిన్ హమీద్ అంటాడు, “I believe fiction has a strange power … that enables it to destabilize the collective imaginings we inherit and reproduce.” అంటే నేను సమాజం నుండి అరువు తెచ్చుకున్న ఇంప్రెషన్స్ కాకుండా వాడి జీవితంలోని నిజాన్ని పట్టుకోవాలి. వాడి ఉనికికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. వాడి umweltని తెలుసుకోవాలి. కానీ తెలుసుకోగలనా? అదీ తెలుసుకోవాలన్న నిజమైన జిజ్ఞాస తో కాక అది ఒక మంచి కథగ నాకు పేరు తేవాలన్న దురుద్దేశంతో మొదటి అడుగేస్తే అయ్యే అవకాశం ఏమాత్రమయినా ఉందా?
-- 

The point of writing, reading, the reason for almost everything we do is to be so involved in the moment that we transcend time. Pop-buddhism చెప్పినట్టు లీనమైపోవడం. And when writing happens naturally, ఇంత ఆలోచన వెంపర్లాట ఉండదు. You do it because it’s the most natural thing in the world to do. Woody Allen character ఒకచోట అంటుంది, "The point of life is to talk about living." If that's true, then the act of writing is an attempt to squeeze more and more life events into conscious experience. 

-- 

"అరేయ్ నువ్వు సినెక్డకీనే చూసావు, నేను ఇన్స్టిట్యూట్‌లో దానికి బాబుల్లాంటి యురోపియన్ ఆర్ట్ ఫిల్మ్స్ చూసాను. నాలుగు, అయిదు గంటల సినిమాలు పదిహేను ఇరవై నిమిషాల స్టాటిక్ షాట్స్. ఒకటో రెండో నిజమైన అద్భుతాలు తప్ప మిగితావన్నీ మహాసోదే. చెప్పుకోటానికి చాలా థియరీలు ఉంటాయి కానీ సినిమాలో జీవం ఉండదు. అయినా సినిమా, ఏ కళ అయినా రియాలిటీని ట్రాన్స్క్రైబ్ చేయడానికే అని ఎందుకు అనుకుంటున్నావు నువ్వు. కళ దానికన్నా ఎంతో శక్తివంతమైనది. It gives you access to deeper truths. వెర్నర్ హర్జోగ్ అకౌంటెంట్స్ ట్రూత్‌ని, పోయెట్స్ ట్రూత్‌ని వేరు చేసి చెప్తారు ఒక చోట. వీలైతే అది చదువు"